MS: Deveto kolo edicije „Deset vekova srpske književnosti“

Zaključno, naime, sa ovim novim kolom, do sada su objavljene ukupno 92 knjige koje, zahvaljujući odabranim naslovima, svedoče o milenijumu srpske umetnosti reči od druge polovine XII veka do početka XXI, od Svetog Save do aktuelnih pisaca „koji su u punom zaletu i nadahnuću”, obuhvatajući od usmene književnosti i žitijske literature, do poezije, pripovetki, romana i drama, sa životopisima i bibliografskim podacima, te književnoistorijskim tumačenjima i kritikama.

Po rečima predsednika Skupštine Izdavačkog centra MS prof. dr Mate Pižurice, edicija „sledi matičin utemeljivački zavet”, a pokrenuta je sa idejom da izdvoji glavne književne primere koji su obeležili protekli milenijum na svim oblicima srpskog jezika, na svim njegovim narečjima.

Ovaj poduhvat je mnogo više od savremenog čitanja srpske književnosti i upostavljanja njene vertikale kao oslonca srpske kulture. Ovako okupljene probrane knjige i probrani autori, kao pruće u snopu bolje će se držati i zajedno sačuvati, rekao je prof. Pižurica, zaključujući da antologijskim izborom srpske književnosti „dobijamo biblioteku koja će se nasleđivati kao i sve druge prave dragocenosti”. 

U devetom kolu Edicije prof. dr Tomislav Jovanović priredio je zapise, poslanice, molitve i putopise Dimitrija Kantakuzina, Konstantina Mihajlovića iz Ostrovice („Janjičareve uspomene”), te dvojice patrijarha – Pajsija i Arsenija III Čarnojevića. Kako je to na promociji opisala prof. dr Ljiljana Pešikan Ljuštanović, ova knjiga je svedočanstvo o tri veka jednog strašnog vremena, vremena pod otomanskom vlašću „kada živi zavideše mrtvima”. Istovremeno, ti spisi imaju i, kako je dodala, „dragocenih naputaka za izučavaoce usmene književnosti”.

Najduži, pak, vremenski raspon ima antologija književnosti za decu, u dva toma, u jednom su stihovi, u drugom kratka proza, od Zaharije Orfelina iz osamnaestog veka do Igora Kolarova koji je rođen 1973. godine. Srpska književnost za decu prvi put je dobila ovakav i ovoliki izbor, a taj zamašni pregled koji zahvata dva i po veka uradila je Zorana Opačić. Pesme, pripovetke, putopisi i kratak roman Jelene Dimitrijević u istoj su knjizi s prozom i dramom Vladana Đorđevića, a zajedničku knjigu su im priredile Slobodanka Peković i Ljiljana Kostić.

U devetom kolu su i dve knjige Dobrice Đosića, „Koreni” i „Bajka”, koje je priredio Milan Radulović, uz ocenu da je prva knjiga temelj a druga krov ukupne Ćosićeve književne građevine. Božidar Knežević, rodom iz Uba, u srpskoj nauci i književnosti ostao je s knjigama misli. Odabrao ih je i komentarisao Saša Radojčić. Porodičnu trilogiju, odabrane pripovetke i eseje Danila Kiša u obimnu knjigu je okupio Mihajlo Pantić, pesme i eseje Miodraga Pavlovića njegov tumač Đorđe Despić, a pripovetke i dva romana Miroslava Josića Višnjića odabrao je Radivoje Mikić.

U knjigama devetog kola, prema redovnom običaju, štampani su i tekstovi književnih kritičara i istoričara literature, a njihova imena (Jovan Skerlić, Pavle Popović, Ksenija Atanasijević, Zoran Mišić, Đorđe Sp. Radojičić, Gordana Jovanović, Rajko Veselinović, Predrag Palavestra, Miroslav Egerić, Predrag Protić, Srđan Damnjanović, Ljubomir Simović, Ljubiša Jeremić, Slavko Gordić, Đorđije Vuković, Marko Nedić, Jovan Delić, Dragan Bošković), s priređivačima, urednicima i recenzentima, govore koliko je pažnje dato piscima čije su knjige za ovu godinu odabrane.

Nije lako ostvariti ambiciju koja se javlja jednom u veku. Pogotovo u uslovima kada je književnost na sporednom putu, čitanje dobrih knjiga proređeno a književni život prigušen. Nikad knjige od vrednosti i oreoli oko njih nisu bili masovna potreba. Međutim, trebalo je reći u kakvom zadatom životu je srpska književnost danas. Ali neophodno je, i sada i uvek, stati, smireno osmatrati i sabirati najbolje znakove vlastite duhovne trajnosti, poruka je glavnog urednika edicije akademika Mira Vuksanovića.

Kako je dodao, tako je i ovih deset lepo priređenih i opremljenih knjiga još jednom potvrdilo da je Antologijska edicija „Deset vekova srpske književnosti” Izdavačkog centra Matice srpske značajan nacionalni, književni i izdavački poduhvat.

I da će iduće godine, u desetom kolu, biti objavljena stota knjiga kao overa da je ovaj posao doneo više no što smo mogli da se nadamo u prilikama kakve jesu, poručio je Vuksanović.

M. Stajić