Tema „Dnevnika”: Imamo li adekvatne kazne za silovatelje dece?

Osumnjičeni se terete da su izvršili krivična dela obljube nad detetom, nedozvoljenih polnih radnji, nasilja u porodici, polnog uznemiravanja, zapuštanja i zlostavljanja maloletnog lica…

Polno zlostavljanje dece zaslužuje javnu i oštru osudu bez ikakve tolerancije prema počinitelju.

Psiholozi objašnjavaju da pedofili imaju duboki poremećaj ličnosti i mogu se svrstati u tri grupe. U prvoj su oni koji se zadržavaju na gledanju snimaka, oni su voajeri i nemaju izražene sadističke sklonosti. Druga vrsta pedofila su oni koji su sadistički orijentisani i smatraju se devijentnim osobama. Treću grupu čine oni koji su u pedofilske lance uključeni isključivo iz materijalne koristi, odnosno oni koji snimaju decu i prodaju pornografske materijale.

Komunikacija i razmena materijala između pedofila najčešće se odvija preko interneta. Osim za razmenu snimaka, pedofili sve češće internet koriste i da bi se približili potencijalnim žrtvama.

Javnost sve češće potresaju informacije da se pedofili kriju u porodicama ili najbližoj okolini žrtve.

Prema Krivičnom zakoniku, ko izvrši obljubu ili s njom izjednačen čin sa detetom, kazniće se zatvorom od pet do 12 godina. Međutim, ako je dete zadobilo teške telesne povrede, zatrudnelo ili je delo počinilo više osoba, predviđena je kazna od pet do 15 godina.

U trećem, najtežem, slučaju kada je dete preminulo, učinilac će se kazniti kaznom od najmanje deset godina.

Po poslednjim dostupnim podacima Republičkog zavoda za statitiku, 67 ljudi je optuženo, a 50 osuđeno tokom 2016. za seksualne delikte na štetu maloletnika. Njih 15 je osuđeno za obljubu nad detetom, po jedan za iskorišćavanje interneta i društvenih mreža za dela protiv polne slobode maloletnika, kao i za navođenje maloletnika na prisustvovanje polnim radnjama, a čak 33 za snimanje ili posedovanje porno-materijala u kojima su korišćena deca.

U Posebnom registru koji vodi država, poznatijem kao „registar pedofila” ima tridesetak imena onih koji su pravosnažno osuđeni za seksualne delikte nad maloletnicima. Evidenciju vodi Uprava za izvršenje krivičnih sankcija, a podaci se vode trajno i ne mogu da se brišu. Oni nisu dostupni najširoj javnosti i na njih se odnosi Zakon o zaštiti podataka o ličnosti, ali se mogu dati na zahtev suda, javnog tužioca ili policije tim organima ako su u vezi s krivičnim postupkom koji je u toku.

Registar ima za cilj zaštitu maloletnika i sadrži ime i prezime osuđenog, njegov matični broj, adresu prebivališta, podatke o zaposlenju, podatke od značaja za fizičko prepoznavanje (urođene znake, tetovaže) i njegove fotografije, podatke o krivičnom delu i kazni na koju je osuđen, o pravnim posledicama osude, o sprovođenju posebnih mera propisanih zakonom, kao i DNK profil osuđenog.

Inače, osudom za krivično delo obavezno prestaje važenje javne funkcije, radni odnos, odnosno obavljanje poziva ili zanimanja koje se odnosi na rad s maloletnim licima, zabranjuje se sticanje javnih funkcija, zasnivanja radnog odnosa, odnosno obavljanja poziva ili zanimanja koje se odnosi na rad s maloletnim licima. Te pravne posledice traju 20 godina od odsluženja kazne.

Po istom zakonu, oni koji su osuđeni za to delo, posle izdržanog zatvora, moraju obavezno da se javljaju nadležnom organu policije i Uprave za izvršenje krivičnih sankcija.

Njima je zabranjeno da posećuju mesta na kojima se okupljaju maloletnici, kao što su vrtići, igrališta, škole ili dečje manifestacije. Imaju obavezu posećivanja profesionalnih savetovališta, dužni su da obaveštavaju policiju i Upravu o promeni prebivališta, boravišta ili radnog mesta, kao i o putovanju u inostranstvo. I te mere sprovode se najduže 20 godina posle izdržane zatvorske kazne.

Po Zakonu o posebnim merama za sprečavanje vršenja krivičnih dela protiv polne slobode prema maloletnim licima, državni i drugi organi, kao i pravna lica ili preduzetnici koji rade s maloletnicima, dužni su da zatraže podatak da li je lice koje treba da zasnuje radni odnos kod njih ili obavlja poslove s maloletnim licima, upisano u posebnu evidenciju.

Podaci iz evidencije mogu se, na obrazložen zahtev, dati i državnom organu, preduzeću, drugoj organizaciji ili preduzetniku (npr. školi), ako još traju pravne posledice osude i ako za to postoji opravdani interes u skladu sa zakonom. Mogu se dati i inostranim državnim organima, u skladu s međunarodnim sporazumom.

Zakoni u zemljama Evropske unije koji se tiču sankcionisanja pedofila slični su srpskim.

Podsetimo, „Marijin zakon”, koji je jednoglasno usvojen u Skupštini Srbije 2013. godine, između ostalog, inicirao je i formiranje posebnog registra pedofila u znak sećanja na osmogodišnju Mariju Jovanović koja je  brutalno je ubijena 26. juna 2010. u Ledincima, kod Novog Sada. Istragom je ustanovljeno da je njen komšija Mladen Ogulinac namamio devojčicu kod sebe u kuću, gde ju je brutalno silovao, a potom i zadavio. Ogulinac je umro u zatvoru na Marijin rođendan, ne dočekavši suđenje.

Hemijska kastracija

Niz zemalja u svetu štiti decu različitim sredstvima kojima onemogućavaju pedofile da ponovno počine gnusan kriminalni čin seksualnog nasilja nad decom. Osim mogućnosti uvida u registar pedofila, celoživotnog praćenja ili dugogodišnjih zatvorskih kazni, neke zapadne i druge zemlje primenjuju i hemijsku kastraciju (tablete ili injekcije) kojima se pedofilima skraćuje vreme u zatvoru: Australija, Danska, Češka, Estonija, Izrael, Novi Zeland, Južna Koreja, Švedska, Norveška, Španija, Velika Britanija i druge. Makedonija je prva zemlja u regionu koja je uvela hemijsku kastraciju.  Poljska je, uz ozakonjenje kastracije pedofila, odlučila i da objavi popis pedofila i silovatelja iz registra kako bi zaštitili decu. U Rusiji je, na primer, obavezna hemijska kastracija za silovanja dece mlađe od 14 godina. Ostali dobijaju uslovni otpust ako pristanu na kastraciju.

Veliki šok javnosti izazvala je smrt trogodišnje Katarine Jovanović jula 2005. godine. Nju je silovao i tukao Mališa Jevtović, partner njene majke Ane Filipović, kome je Apelacioni sud potvrdio kaznu od 40 godina zatvora, dok je majka osuđena na 37 godina.

Najstroža kazna od 40 godina potvrđena je ubici Tijane Jurić (15) iz Bajmoka, Draganu Đuriću iz Surčina koji je pokušao da siluje nesrećnu devojčicu, a potom je zadavio, u julu 2014. godine.

Kazne od 40 godina robije potvrđene su i Darku Kostiću zbog silovanja i ubistva Ivane Podraščić (14) iz Batajnice, kao i Vladici Rajkoviću, iz sela Vratnice, kod Zaječara, koji je u julu 2016. s rođendanske proslave kod brata odveo trogodišnju Anđelinu, zverski je silovao i ubio.

D. Nikolić