Direktor Luvra otkrio Burdona u Novom Sadu

Mogući autori su traženi među Italijanima (posebno slikarima iz kruga Pjetra de Kortone, što su bile i sasvim opravdane atribucije. Tek 2002. godine jedna slučajna poseta Zbirci strane umetnosti razrešila je ovaj problem. Tada je sliku prvi put video Pjer Rozenberg, ugledni istoričar umetnosti i višegodišnji direktor muzeja Luvr, i prepoznao je kao siguran rad Sebastijana Burdona, jednog od najvažnijih predstavnika francuske likovne umetnosti XVII veka”, navodi se u studiji Ljiljane Lazić „Žrtvovanje Ifigenije”, objavljenoj u 30. broju Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine.

Istoričarka umetnosti Ljiljana Lazić podseća na činjenicu da je stalna postavka Zbirke, koja se nalazu u Dunavskoj ulici, otvorena za javnost pre ravno pola veka kao legat novosadskog kolekcionara dr Branka Ilića, koji je 1966. odlučio da svoju umetničku kolekciju pokloni Novom Sadu i Vojvodini. U popisu, koji je tada načinjen, između ostalog je Žrtvovanje Ifigenije navedeno kao delo nepoznatog autora, uz napomenu da je nađeno bez rama, da je platno bilo ranije restaurirano, te da na licu slike postoje tragovi nekoliko udaraca. U sklopu potonje konzervacije i restauracije dela iz Ilićeve kolekcije, na Žrtvovanju Ifigenije je osvežen lak, a platno je dobilo i odgovarajući ukrasni ram.

Istražujući kako je dr Ilić došao do ovog izuzetno vrednog ulja, Ljiljana Lazić ukazuje na beleške prema kojima je on sliku kupio od udovice predratnog diplomate Jevrema Simića, koji je deset godina, od 1926. do smrti 1936. kao poslanik Kraljevine Jugoslavije proveo u Vatikanu. Iako o tome ne postoje pisani tragovi, sa velikom sigurnošću se može tvrditi da je on Žrtvovanje Ifigenije kupio upravo tokom službovanja u srcu Rima. Kako navodi autorka studije, kao pripadnica beogradske predratne buržoazije, udovica Jevrema Simića se nakon Drugog svetskog rata našla u situaciji zbog koje je bila primorana da prodaje porodičnu ostavštinu. Tako je početkom pedesetih dr Iliću prodala, uz Žrtvovanje Ifigenije, za koju je kolekcionar verovao da predstavlja rad Đanbatiste Pitonija, i Pejzaž sa stigmatizacijom Svetog Franje Pitera Mulijera.

Građa za proučavanje spomenika kulture Vojvodine u svom jubilarnom 30. broju, koji je nedavno izašao iz štampe, donosi ukupno 17 temata iz arheologije, istorije arhitekture, konzervacije i restauracije dela likovne i primenjene umetnosti, istorije umetnosti, istorije... Između ostalog, tu je tekst o ispitivanju zidnog slikarstva crkve manastira Krušedol, čiji je autor Olivera Brdarić, zatim studija o restauraciji dela bečkih baroknih majstora iz rimokatoličke crkve Svetog Trojstva u Čuki, koju je napisala Žužana Korhec Pal, a časopis zaključuje analiza zaštite srpskog crkveno-umetničkog nasleđa u Mađarskoj i Rumuniji kroz rad ovdašnjih institucija zaštite, koju su potpisali Daniela Korolija Crkvenjakov, Tijana Palkovljević Bugarski i Zoran Vapa. Građu, inače, izdaje Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture.

Nakon Rozenbergove ocene, u narednim je godinama ustanovljeno da za Žrtvovanje Ifigenije postoji i Burdonov signirani pripremni crtež, koji se nalazi u Muzeju Fabre u Monpeljeu, čime je atribucija ovog platna postala neupitna. Sebastijan Burdon (1616-1671) bio je u XVII i XVIII veku među najcenjenijim evropskim umetnicima, čija su dela prenošena na grafičke listove i masovno umnožavana. Kasnije će, međutim, kako navodi Ljiljana Lazić, postati žrtva uskih shvatanja istorije umetnosti XIX veka, koja će ga ocenjivati „žanr slikarem” čija dela nisu od velikog značaja. I tek će, zapravo, novija istraživanja, posebno retrospektivna izložba Burdonovih dela, priređena 2000. u Muzeju Fabre u Monpeljeu, doprineti da se njegov opus prouči, sistematizuje i na pravi način valorizuje.    

Zaključujući studiju, Ljiljana Lazić napominje da će buduća istraživanja kada je u pitanju slika Žrtvovanje Ifigenije biti usmerena na identifikaciju poručioca, kao i utvrđivanje njenog kretanja na umetničkom tržištu od sedme decenije XVII veka, kada je nastala, do četvrte decenije XX veka, kada je njen vlasnik postao jugoslovenski diplomata Jevrem Simić: „Za istorijsko-umetničku nauku ovo delo predstavlja jedan od najvažnijih primera štafelajnog slikarastva iz poslednje faze karijere francuskog majstora, čija se životna priča završila 1671. godine. Konačno, Žrtvovanje Ifigenije iz Zbirke strane umetnosti može da pomogne u jasnijem definisanju pozicije Sebastijana Burdona u okviru tumačenja likovne umetnosti XVII veka”.

M. Stajić