Anika i njena vremena na sceni Srpskog narodnog pozorišta

Ona ga stvara, isto onoliko koliko ga koristi, što jeste blisko savremenoj pozoršnoj estetici. Ana Đorđević je poznata i kao studiozna u svom radu.

U njenim predstavama isijavaju analize, povezivanja i jedna nova čitanja, kako se to u pozorištu kaže. Tako je i sa “Anikinim vremenima” Ive Andrića, odnosno predstavom “Anika i njena vremena” (koprodukcija SNP-a i BEO ART-a), u kojoj se prepoznaju motivi poznate Andrićeve pripovetke, njegove čitave proze, uz niz iskonstruisanih situcija, odnosa i dijaloga, dramaturški postavljenih u okvir onog dela priče kada Jakša, sin dobrunskog prote Melentija, umesto da se preda crkvi i nasledi porodični “zanat”, predaje sebe Aniki i “otvorenoj kući”, višegradskom bordelu, oslobođenom svakodnevne rutine.

Od prvog trenutka, situacija je postavljena tako da, iako potisnute u kuće, bez velikog izgleda na društveni uticaj i javni život, žene oblikuju stvarnost u kojoj žive muškarci. Sa jedne strane je Anika (Milica Trifunović), kojoj niko ne zna zašto se okrenula protiv kasabe, potpomognuta nevaljalicama, kako ih Andrić u duhu narodnog jezika naziva, u ovom slučaju jednom, a ne dve, Savetom (Jovana Mišković). Sa druge stoji Anđa (Biljana Keskenović), protinica, takođe udružena sa jednom devojkom, Jelicom (Milica Grujičić). Anđa koja u originalu, zapravo, nije Jakšina, nego Anikina majka. Otvoreni i dvostruki obrt - Ana Đorđević nedvosmisleno jasno daje do znanja da su žene te koje vode “politiku”, kao i to da su Anđa i Anika glavne suparnice, otvara savremeni pogled na svet, jačanje osećaja da su žene i te kako bitan društveni faktor, ravnopravan ako ne i jači pol od muškaraca, pozvanih za sve i svašta, a otvara i pitanje odnosa tih istih žena, unutar porodice, gde majka tradicionalno sputava kćerku da bude samostalna i nezavisna, kao što pomaže ocu (muškarcu) da sina izvede na pravi put - put moći (Jakšu, kojeg igra Dušan Matejić).

U drugom planu, predstava na tragu katkad suptilnog, katkad otvoreno kritičkog jezika Ive Andrića, otvara pitanja zaostalosti sredina koje svoju (ne)sreću grade na, takođe, tradicionalnim, zatucanim odnosima prepunim potlačivanja, sujeverja, licemerja...

Tehnički, predstava je izvedena prvenstveno dramskim, psihološko sugestivnim dramskim glumačkim angažmanom, često punim opštih mesta, povremeno i inventivnim prelazima u igri, “odvajanjima” u mizanscenu, prekidima scenskog realizma. Tome u prilog ide scenografija Borisa Maksimovića, iskrivljenost ogledala koja su pomerajuće kulise, naglašenog značenja da sve što se dešava ima svoju pravu sliku, u pozorištu, književnosti, umetnosti. Marina Sremac kao kostimografkinja, još jednom pokazuje svoju umešnost u oblačenju - modeliranju karakterizacije likova, kao vanvremenih, prisutnih i juče, i danas. 

Od upečatljivijih uloga, pored ženskih, već navedenih,  Nenad Pećinar je kao prota Melentije uspeo da iskoči, tačnije uskoči, upadne u grotlo muškaraca izbezumljenih novim, neistraženim i neosvojenim smislom postojanja, dok je Milovan Filipović kao već izbezumljeni Lale (Anikin brat kojeg Andrić crta invaliditetom) poentirao na “vezi sa đavolom”, implicitnom odnosu sa svojom sestrom, ali i kasabom, u kojoj nije prihvaćen, kao u pripovetci, nego izbačen, u kuću bluda.

Anika Milice Trifunović, pogotovo u središnjem delu predstave, s obzirom na sve rečeno i prikazano u otvaranju predstave, isuviše pravda svoju poziciju, što i nije mana same glume, opuštenog i samopouzdanog odnosa prema biću lika, nego dramaturškog odnosa prema misteriji koju ona treba da krije, pokazujući sve ostalo. Anika i na početku i na kraju, drugim rečima, kao da bi trebalo da izaziva, ne da objašnjava suštinu drame.

Igor Burić