Venecija: Sjaj otet iz ritma vremena

Sem toga, ona prava Venecija nije samo beskrajna turistička razglednica koju čine gondole i golubovi na Trgu Svetog Marka, zvuci violine iz Vagnerovog omiljenog kafea “Florijan” i njene znamenite crkve i muzeji.

Venecija je jedinstvena, misteriozna i zanosna. U njoj i prefinjeni posetilac biva fasciniran malim pjacetama (koje poznajemo iz avantura Korta Maltezea), neobičnim radnjama najraznovrsnijih zanata i tajnim prolazima koji još uvek čuvaju memljiv miris lagune.

Prema čuvenoj legendi jevanđelisti Marku se prilikom šetnje po ostrvima lagune ukazao božiji glasnik i rekao mu da će na tom mestu biti podignut lep, neobičan grad koji će ga uzeti za svog zaštitnika. Tako je počela istorija slavnog grada koji će stekavši primat u trgovini celim Sredozemljem, postati moćna republika, grad velepnih crkava i palata, i mesto iz kojeg su uticajni duždevi krojili sudbinu mediteranskog sveta.

Sve do danas, među Venecijancima se zadržao mit o svečanom osnivanju grada, po kojem su 25. marta 413, begunci iz Padove postavili kamen temeljac na mestu današnjeg Rialta. Ušuškani u laguni i zaštićeni vodom, prvobitni stanovnici su se uspešno odupirali prvim naletima varvara, a već početkom 9. veka na temeljima od balvana, duboko zarivenim u tlo lagune, podigli su prve građevine stvarajući nukleus budućeg grada.

Od vremena uspona, Venecija je moćna trgovačka i pomorska sila, sa neobičnim državnim uređenjem zasnovanim na mešavini monarhizma (dužd), aristokratije (senat) i demokratije (veliko veće). Udaljena četiri kilometra od kopna i dva od otvorenog mora, ona se prostire na 188 ostrva odeljenih sa više od 170 kanala. Žitelji Venecije odlično znaju da je njihov grad po broju stanovnika nekada bio treći u Evropi.

Od gotovo 400 hiljada Venecijanaca početkom 20. veka, u gradu ih je danas ostalo manje od 60.000. Zbog svoje specifičnosti, ova “misteriozna, šarmantna dama, raskošne garderobe i otmenog ponašanja”, kako je ovaj grad opisivan u odnosu na ostale u Evropi, nikada se nije uskladila sa brzim ritmom današnjih metropola, što je možda i osnovni razlog ogromnog odliva njenog stanovništva. Živeti u Veneciji znači zaboraviti na komfor automobila, gradsku vrevu i biti spreman na česte poplave, guste magle, ćudljive turiste, veliku vlažnost i pešačenje.

Glavna saobraćajnica, odnosno plovna arterija grada je kanal Grande, koji Veneciju deli na šest zona zvanih “sestrieri“. Inače, ova drevna luka je od 1171. do danas uspela da sačuva tipografsku konfiguraciju i numeraciju ulica, koje se u Veneciji zovu “kale“, a poprečne “ramo“. Bez obzira što je Venecija praktično podignuta na vodi, gradski prevoz besprekorno funkcioniše. Da bi se prevezli u drugi deo grada ili na neko od okolnih ostrva, turisti često koriste vaporeto (neka vrsta vodenog tramvaja), koji saobraća na dvadesetak linija.

Retko ko odoli romantičnoj vožnji u gondoli, jednim od najpoznatijih simbola Venecije. Bogato ukrašene intarzijama u drvetu na pramcu i krmi, sa skupocenim baldahinom na sredini, gondole su po jednom srednjovekovnom propisu morale da budu ofarbane crnom bojom i premazane lakom, čiji je sastav i danas tajna pojedinih graditelja ovih plovila.

Navodno, ovaj propis je donet radi suzbijanja sklonosti tadašnjih plemićkih porodica koje su se takmičile u kitnjastom opremanju svojih dugačkih čamaca. Od preko deset hiljada gondola u 16. veku, danas ih je svega par stotina, i služe kao turistička atrakcija kojoj ne mogu da odole oni koji su za nekoliko desetina minuta vožnje spremni da plate oko 50 evra. U slučaju da putnici požele da njihov doživljaj bude upotpunjen pesmom gondolijera, cena prevoza se povećava.

Ostali do druge obale mogu da dođu prelazeći jedan od preko 400 mostova, od kojih je najveći broj podignut u periodu od 12. do 17. veka. Pored čuvenog mosta Rialto, najpoznatiji most u Veneciji je Ponte dei sospiri (Most uzdisaja), sagrađen u 17. veku da bi spojio Duždevu palatu sa novom zatvorskom zgradom. Njime su posle donošenja presude sprovođeni osuđenici do zatvorskih ćelija ili mesta pogubljenja, koji su kroz prozor zatvorenog mosta, poslednji put mogli da vide grad.

Kakav značaj za Veneciju ima more govori i drevna ceremonija koja je u prošlosti okupljala celokupno gradsko stanovništvo. Naime, u raskošno okićenom brodu zvanom “bucintoro“, mletački dužd je svake godine obavljao “venčanje” Venecije s morem. Toga dana bi se uz golemu pompu i pratnju gradskih dostojanstvenika i stranih diplomata, dužd odvezao u luku Sveti Nikola i tu bacao u more simbolični venčani prsten, izgovorivši reči: “More, s tobom se venčavamo u znak večnoga gospodstva nad tobom”. 

Bez obzira sa koje strane sveta dolaze, svi gosti Venecije stignu na Trg Svetog Marka, inače jedini pravi trg u gradu. Treba imati u vidu da prazne prostore ispred crkvi i palata gradski žitelji nazivaju kampo, i ukupno ih ima 127. Venecijanski Trg je kao jedinstveno urbanističo i arhitektonsko rešenje tokom istorije bio pozornica najvažnijih kolektivnih manifestacija, bile one svetovne proslave i verski obredi, igre i pozorišne predstave. Uobličio ga je u 16. veku Jakopo Sansovino i tada projektovao i sagradio Biblioteku Svetog Marka, Lođetu i veliko stepenište Duždeve palate.

Istočnu stranu Trga zatvara velelepna crkva Svetog Marka, u čijoj unutrašnjosti se čuva sarkofag sa moštima jevanđeliste i zaštitnika grada. Ova građevina jasno svedoči o jakom istočnom uticaju u Veneciji i predstavlja najmonumentalnije ostvarenje vizantijske umetnosti na tlu Zapada. Gradnja ovog hrama započeta je u 9. veku, a svoj izgled sa osnovom grčkog krsta upisanog u kvadrat i pet kupola, bazilika duguje uzoru - crkvi Svetih Apostola u Carigradu. 

Osim glavne venecijanske crkve, svakako vredi posetiti i crkvu Santa Maria Gloriosa, u čijim bočnim kapelama se nalazi niz nadgrobnih spomenika slavnih Venecijanaca. Utabana turistička staza vodi do crkve Sv. Jovana i Pavla, koju često nazivaju “venecijanskim Panteonom”. Ovo ime nije slučajno dato, s obzirom da je u pomenutom hramu sahranjeno 25 venecijanskih duždeva, kao i dubrovački komediograf Marin Držić. U šetnji Venecijom ne bi trebalo propustiti crkvu Santa Marija dela Salute, opevanu u metaforičkim stihovima Laze Kostića.

Siniša Kovačević