Legende sa Ramske tvrđave

Dok su bačka, novosadska i beogradska, a delimično i smederevska tvrđava odavno postale „must see“ svakog turiste koji se domogne Beograda ili Novog Sada, tek u poslednje vreme na mapama turista i turističkih poslenika se nalaze i one na donjem toku Dunava, poput Ramske i Golubačke tvrđave.

Ova dva bastiona, koja su često prelazile iz ruke u ruku raznih carstava nedavno su obnovljena, što zahvaljujući sredstvima pretpristupnih fondova Evropske unije (Golubac) što parama i neimarima iz Turske, odnosno tamošnje Razvojne agencije TIKA u slučaju tvrđave u Ramu, pa je sve više radoznalaca koji ne mogu da odole dahu srednjevekovne istorije ovih krajeva. Karakteristično za ova dva utvrđenja je pre svega to što im se pouzdano ne znaju konkretni inicijatori, pa se tek posredno može zaključiti prava istorijska istina o njihovom nastanku.

Do tvrđave u Ramu, danas malom selu Velikogradištanskog opštinskog atara od svega dvestotinak duša, koje se nalazi nekih 25 kilometra udaljeno od Požarevca, pa je Beograđanima lasno da do nje stignu, dok se Vojvođanima možda i više isplati da do nje dođu sa banatske strane, od Bele Crkve, odnosno iz Stare Palanke, što je samo po sebi doživljaj, s obzirom na to da se preko velike reke prelazi motornom skelom lokalnog preduzetnika uz cenu (u zavisnosti od veličine vozila ) od oko 10 evra za automobil sa svim putnicima. Sazdana na steni preko puta nekadašnjeg većeg dunavskog utvrđenja Haram, kojoj se ni traga danas ne vidi, i zbog kojeg je, po jednoj od legendi i dobila ime, Ramska tvrđava predstavlja, prema rečima stručnjaka, prvo utvrđenje na Dunavu namenski pravljeno za artiljerijsku odbranu, tada turskih granica. Druga legenda o nastanku ramske tvrđave govori da se osmanski sultan Bajazit Drugi, kojem se pripisuje izgradnja ove fortifikacije, pre nastanka bastiona našao jedno predvečerje sa svojim haremom na ramskoj steni, pod čadorom. Lepota zalaska sunca nad tamošnjom krivinom Dunava do te mere je padišaha i njegove hurije ostavila bez daha, da je odlučio da baš tu podigne zamak, opaše ga zidinama i dubokim jarkom i opremi ga čudom tadašnje moderne ratne tehnike, topovima, ne bi li se zeleni barjak Poslanikov zauvek vio sa ramske stene. Ovoj legendi malo sreću kvari neobičan objekat u srcu tvrđave, vizantijski (najverovatnije religijski) objekat kružnog oblika, oko kojeg je podignuta donžon kula i moćne kamene zidine i koji na sebi nema ni jedan otvor, pa je realno pretpostaviti da su, koristeći iskustvo Romeja, sami Turci imali svest o isključivo strateškom značaju bastiona u Ramu i da su Agarjani samo obnovili i dodatno učvrstili odavno postojeće utvrđenje koje je tada kao čuvar limesa stalo naspram Ugara, a koje je, sasvim moguće, razarao i Atila Bič Božiji, haramlija Balkana i dobrog dela Evrope, čiji je boravak oko Rama sasvim istorijski izvestan.

Da je, bez obzira na to da li je i sagradio, Bajazit Drugi ipak boravio u ovom utvrđenju govore čuveni putopisci tog doba, Evlija Ćelebija i Hayi Kalfa koji daju dosta podataka o Ramu i njegovoj posadi. U blizini tvrđave nalazi se karavan saraj iz 15.veka, čije samo postojanje, kao i postojanje obližnjeg hamama pokazuje da tvrđava nije bila važna samo u ratnom periodu već je u mirnim vremenima štitila trgovce koji su imali gde da prenoće i da se odmore na svom putu. Ostaci hamama i saraja mogu se danas videti u porti, daleko nakon oslobođenja Srbije od Turaka sagrađene pravoslavne crkve, posvećene Svetom Arhangelu Mihailu.

Na svom značaju Ramska tvrđava je donekle izgubila nakon prodora Turaka na sever i istok evropskog kontinenta, da bi ponovo postala strateški zanimljiva u periodu opadanja moći osmanskog carstva, kada je počesto prelazila iz ruke u ruku Habzburga i Turaka. Tako i danas živi legenda o heroizmu i pogibiji austrijskog carskog poručnika grofa Lopeštija, „Heroja od Rama“, koji je prema istorijskim izvorima 1788. braneći Ramsku tvrđavu od Turaka sa svega 23 druga iako je preko jarka na zidine jurišalo preko 1.000 turskih askera. Legende kažu da im je uspešno odolevao celi dan, ali je na kraju ipak savladan, a kada mu je pred veče stigla pomoć, bilo je prekasno. Rezerve koje su priskočile u pomoć opsednutima su pronašli samo hrabrog Lopeštija i njegove pale saborce gotovo unakažene osvetničkim turskim sabljama dimiskijama. Lopešti je sahranjen pored tvrđave, da bi 1878. bio premešten i sahranjen na drugoj obali Dunava u Staroj Palanci.

Nije to i jedina legenda koja se veže za Ramsku tvrđavu, pa tako jedna od njih kaže da je na tvrđavi živeo sultan koji je na obližnjoj dunavskoj Adi Čibukliji imao svoj harem u koji su dovođene najlepše devojke ovog kraja. Sa svojim pašom i drugim istaknutim vojskovođama sultan je, vele legende, često išao na ostrvo na „čibuk“, odnosno uživanje u duvanu. Poznati hajduk Milenko Stojković, koji je rodom iz obližnjeg sela Kličevca, dalje tvrdi legenda, jedne noći upao na Čibukliju i oslobodio sve devojke, koje su se nakon oslobođenja priključile četobaši Milenku i postale najlepša hajdučka četa na Balkanu.  Da li je i koliko tačna ova priča, nije ni toliko bitno kada se pogled baci na moćni Dunav sa zidina Ramske tvrđave, koju su, do rekonstrukcije u novom milenijumu, Turci napustili tek u prvoj polovini 19. veka, a sa čijih se kula i danas može uživati u najlepšem zalasku sunca u ovom delu Evrope.

        Milić Miljenović