Nove knjige u izdanju Sterijinog pozorja
Sterijino pozorje objavilo je knjigu Dejana Petkovića „Postdramsko u poetici Aleksandra Popovića“, a na karakteristike toga autor knjige skreće pažnju kroz analizu drama „Ljubinko i Desanka“, „Čarapa od sto petlji“, „Krmeći kas“ i „Noćna frajla“. Dejan Petković je svoju doktorsku disertaciju odbranio 2020. upravo baveći se delom ovog našeg poznatog dramskog pisca, u radu „Epske komunikacijske strukture u dramama Aleksandra Popovića“.
Upravo na komunikacijske strukture i pojam epiziranja, pojmove nezaobilazne u Petkovićevoj analizi Popovićeve (post)dramske poetike među ostalima, autor ove knjige ukazuje kao na teorijska polazišta, i objašnjava ih na početku ove knjige, nudeći ih čitaocima kao svojevrsne ključeve koji će im omogućiti neposredniji uvid u ovo tumačenje.
- Kriterijum govora je istorijska činjenica, koja, imajući u vidu komunikacijske implikacije na relaciji autor-recipijent, dramsku strukturu u odnosu na epsko-narativnu opredeljuje kao distinktivne kategorije. Epiziranje drame, ili jednostavno epizacija, predstavlja konstantnu strukturnu pojavu u dijahroniji dramske i pozorišne umetnosti, koja je „pre tendencija no model, pre primesa no ustanovljena forma“, ali koja uprkos tome do danas izaziva brojne teorijske polemike i diskusije. Suzbijanje tradicionalnog, epskog pripovedača, odnosno subjekta epske forme, koji u drami povezuje interni plan radnje sa spoljnim komunikacijskim sistemom, jedna je od temeljnih pretpostavki idealizovane forme dramske naracije. Svako odstupanje od dramske autonomije, koja se verbalno ili neverbalno realizuje na isključivo internom komunikacijskom nivou, predstavlja prodor epskih elemenata u strukturu drame, odnosno označava tendenciju epiziranja ili dijegeze. Proces epizacije drame podrazumeva uspostavljanje posredničke funkcije, koja upotrebom određenih narativnih formi, odnosno utvrđenog skupa tehnika epizacije, označava prekid u prezentaciji dramske radnje, postaje njen tumač i komentator, ukazujući na latentno prisustvo autora i internacionalnost njegovih stanovišta – navodi Dejan Petković.
Stoga analize svake od pomenutih drama u ovoj knjizi imaju iste segmente: Autorsko epiziranje; Verbalno epiziranje likovima unutar dramske igre; i Neverbalno epiziranje. Vremensko – prostornim strukturama Popovićevih drama takođe se bavi autor i objašnjava pojmove scenskog prostora, prostora radnje, drame, fikcije, kao i scensko i nescensko i tercijarno dramsko vreme. Prostor i Vreme posebno su izdvojeni i analizirani u svakoj od pomenutih drama u ovoj knjizi.
U zaključnim razmatranjima, između ostalog, Petković piše i o likovima Popovićevih drama, primećujući da nisu ni dovršene psihologije, ali ni pojave u potpunosti lišene individualnih karakteristika.
- Oni su kao reprezentanti jednog specifičnog mentaliteta, naravi i kolektivne psihologije, koji o sebi i svetu kojem pripadaju više saopštavaju muzikalizacijom govornih činova no govorom samim, paradigmatične pojave, prepoznatljive u najrazličitijim društvenim kontekstima. Jasno je da Popovićevi likovi ne pripadaju tipologijama klasične komediografske tradicije, a još manje predstavaljaju karaktere po modelu psihološki determinisanih pojava, kao što je to, na primer, slučaj u građanskoj drami – ukazuje Petković.
N. Pejčić