Viminacijum, raskršće rimskog sveta

Mada ne spada baš u tu kategoriju, nije najjasnije ni kako i kada je nastao Viminacijum, jedan od najsjajnijih srpskih arheoloških bisera vezanih za trajanje Rimske imperije i potonjeg Romejskog carstva, što će reći Vizantije, negdanja fortifikacija i administrativni centar rimske pokrajine Gornja Mezija, koja se savršeno uklapa u nisku graničnih središta tada nepobedive imperije sa srcem na sedam brežuljaka poviše Tibra. Sirmium, Singidunum, Viminacijum, Feliks Romuliana, Naisus...bedem moćnih tvrđa podignut na rimskom limesu sada pleni pažnju turista, a o kakvoj moći se radilo možda i najviše govori upravo Viminacium, smešten svega stotinak kilometara od Beograda, u atarima požarevačkih sela Drmna i Starog Kostolca, poznatijih po mastodontskim ugljenokopima i elektranama koje su prisutnije u javnosti zbog zagađenja nego zbog slavne prošlosti svojih stanovnika s početka Hristove ere.    

Prostor nekadašnjeg rimskog grada i vojnog logora Viminacijuma, glavnog grada rimske provincije Mezije Superior, u kasnoj antici provincije Mezije Prime, više od 450 hektara šire gradske i 220 hektara uže gradske teritorije, nalazi se danas ispod obradivih površina, a predmeti i fragmenti predmeta iz rimskog perioda rasuti su u oraničnim brazdama. U poslednje tri decenije 20. veka obavljena su istraživanja viminacijumskog grada mrtvih ili nekropola i do sada je otkriveno više od 13.500 grobova. Na istraživanju rimskog grada i vojnog logora radi interdisciplinarni tim, sastavljen od izuzetnih stručnjaka iz različitih oblasti, tim čija je želja da trgovi i hramovi, pozorišta i hipodrom, kupatila, ulice i četvrti grada izrone iz oranica u kojima su se vekovima nalazili i postanu deo svetske i naše kulturne baštine, ali i simbol prepoznatljivosti dunavskog areala.

Iz istorijskih izvora je poznato da je Viminacijum bio značajno vojno uporište u kome je bila stacionirana rimska Sedma legija Klaudija, mada postoje podaci o nešto ranijem prisustvu 4. Skitike i 5. Makedonike. Kako bilo, naselje dobija status grada u vreme Hadrijanove vladavine, u prvoj polovini 2. veka naše ere, najverovatnije 117. godine, kada stiče status municipija i ime Viminacijum Aelium Hadrianum. Dalji uspon Viminacijuma delimično je prekinut epidemijom kuge za vreme Marka Aurelija, ali samo nakratko. Arheološka istraživanja pokazuju da se epidemija kuge nije odrazila na ekonomski prosperitet Viminacijuma, jer je evidentno da je već u prvim godinama 3. veka grad bio u punom procvatu.

Gotovo da nije bilo rimskog imperatora koji nije prošao kroz Viminacijum ili u njemu boravio duže ili kraće vreme. Od poseta rimskih imperatora svakako treba pomenuti boravak Hadrijana koji na Viminacijumu dva puta organizuje lov. U dva maha ga je posetio rimski imperator Septimije Sever, a kasnije su u njemu boravili i drugi imperatori: Gordijan III, Filip Arabljanin, Trebonije Gal, Hostilijan, Dioklecijan, Konstantin Veliki, Konstancije I i Julijan. Koliko je poznato, Gracijan je bio poslednji imperator koji je posetio Viminacijum. U III veku, u vreme Gordijana III, Viminacijum je postao kolonija i stekao pravo kovanja novca. Period moći i sjaja brutalno je prekinut u najezdi Huna tokom sredine petog veka, nakon čega blistavi grad više nikad nije bio obnovljen, mada ga je, samo kao vojno uporište, ponovo uzdigla Justinijanova renesansa u 6. veku.

Atraktivna i mamutica Vika

Nije povesnica ovog kraja počela sa Rimljanima, pa ni sa Skordiscima koji su im prethodili, pošto posebnu atrakciju u okviru arheološkog parka Viminacijum predstavlja poseta praistorijskom nalazištu, u kojem je otkriveno nekoliko skeleta mamuta.

Prvi i najkompletniji je skelet već planetarno čuvene mamutice Vika, pronađen na 270 metara istočno od Carskog mauzoleja, koja prema pouzdanom datovanju potiče iz miocena, odnosno od pre 5.000.000 godina. Skelet, na svetu najstarije pronađene, mamutice nađen je u slivu pradelte reke Morave, koja se formirala kada se povlačilo Panonsko more, a procenjeno je da ovaj petrifikovani skelet pripada ženki, staroj oko 60 godina, čija je visina bila više od  četiri i po metara, dužina preko pet, a u životnom dobu je bila teška preko 10 tona. 

Današnji posetioci imaju priliku da se uz stručne vodiče, većinom studentariju Beogradskog univerziteta, odnosno buduće arheologe, istoričare i arhitekte, uvere u nekadašnji sjaj glavnog grada Gornje Mezije, bilo obilascima nekropola, rekonstruisanog cirkusa namenjenog gladijatorskim borbama i ostalim omiljenim antičko-rimskim „igrama“, ali i, uslovno rečeno, modela jedne od patricijskih vila sa širokim antreom u čijim se prostorijama nalazi muzejska postavka kojom dominira statua Konstantina Velikog, ali i poprsja svih rimskih imperatora rođenih na području današnje Srbije, smeštenih u podrumskom delu postavke, ukrašenog podnim mozaikom sa čuvenim Konstantinovim  „pod ovim znakom ćeš pobediti“ krstom.

Kako je i Viminacijum za svog stvarnog, antičkog života bio raskrsnica puteva ali i snažno trgovačko središte nije izostala ni novoveka suvenirnica u kojoj se mogu pazariti replike arheoloških nalaza, kao i moderne đinđuve oličene u prigodnim majicama, otvaračima za flaše ili privescima za ključeve sa motivima Viminacijuma. Kako vam se drago, ali ako se zaputite na tu stranu ove naše lepe Srbije gre'ota je ne zastati i u negdanjoj moćnoj tvrđi i raskošnom gradu na obalama Dunava i Mlave.

Milić Miljenović