Priče iz Muzeja Vojvodine u Novom Sadu - Kompleks "Kulpin"

U zgradi bivše konjušnice, kovačnice i mašinske radionice i magacinu za hmelj krije se zanimljiva i nepravedno zapostavljena izložba posvećena istoriji zemljoradnje na ovim prostorima.

Kustos Poljoprivrednog muzeja u Kulpinu Filip Forkapić s velikim zadovoljstvom dočekuje svakog posetioca, ali napominje da agrarna istorija malo koga zanima, pa čak ni studente poljoprivrede.

- Posebno su vredne pogonske mašine poput parne lokomobile. Ipak izdvojio bih prvi model jugoslovenskog traktora “Zadrugar T – 08”, jedini sačuvani primerak u Srbiji – kaže Forkapić dodajući da je proizvođen od 1951. do 1954. godine i imao je benzinski motor od šest cilindara, sve dok Industrija motora "Rakovica" nije 1954. na 1955. godinu skopila ugovor za proizvodnju motora na dizel pogon.  - Proizvedeno je 2.528 komada, a sudeći po tablici primerak u Kulpinu izrađen je krajem 1952. ili početkom 1953. godine. IM "Rakovica" ga je dala Vojvođanskom društvu za poljoprivrednu tehniku kako bi bio izložen na Novosadskom poljoprivrednom sajmu, a nakon završetka manifestacije je prebačen kod nas u Kulpin.

Sačuvan je i primerak trakotora “Hofher Šranc Klejton Šutlevort”, koja je važila za najveću fabriku poljoprivrednih mašina u Austrougarskoj.

- Ta kompanija je 1929. godine osnovala malu radionicu u Novom Sadu za sklapanje mašina od delova koji su donošeni iz Mađarske, dok se izložbeni salon nalazio u zgradi koja i danas postoji na uglu Kisačke i Temerinske ulice u Novom Sad, a iznad čijih ulazinih vrata je i dalje sačuvan simbol fabrike – otkriva Forkapić.

Među mašnama, potpuno nepoznatih za mlađe, pomalo neugledan, nalazi se pravi raritet – ručno pravljena dvoredna zaprežna sejalica za kukuruz.

Izložba za dva jubileja

Za narednu godinu Muzej Vojvodine priprema veliku izložbu povodom veka postojanja Novosadskog sajma i 90 godina Poljoprivrednog sajma. Kako je najavio Filip Forkapić deo postavke o istoriji poljoprivrede će biti u okviru sajamskog kompleksa, a drugi u Muzeju Vojvodine. S obzirom da zbirka broji oko 960 predmeta koji su izloženi ili se čuvaju u depoima postavka povodom dva značajna jubileja možda će ipak zainteresovati građane da se upute put Kulpina i da vide na koje sve načine su seljaci obrađivali plodnu ravnicu.

- Sejalica je jedinstvena po tome što ju je 1965. godine izradio samouki bravar iz sela kod Kruševca, a muzeju je primerak poklonio njegov sin. Koliko je bio talentovan majstor govori podatak da je izradio čak 500 komada koji su korišćeni u Srbiji i u Crnoj Gori – pojašnjava Forkapić. – Posetioci ne bi smeli zaobići ni ručni kultivator namenjen za obradu malih površina, a na čijoj ručici se nalazi natpis "Mejd in USA" (Čikago). Značajan je po tome što ga je vlasnik nabavio preko posebnog programa tehničke pomoći Amerike Jugoslaviji nakon Drugog svetskog rata.

Za izgradnju bivšeg magacina za hmelj, gde je u prizemlju prikazana tematska izložba o kukuruzu, na prvom spratu postavka o biljnoj proizvodnji, a na dugom o stočarstvu, korišćene su grede 20 metara dužine, izrađene iz jednog komada, od drveta donetog s Karpata.

- U prizemlju je prikazanao je kako je kukuruz kroz Evropu došao do našeg područja, njegova botanička klasifikacija, tehnologija proizvodnje, ali i kako ta biljka inspiriše umetnike i pisce. Na prvom spratu posetioci mogu videti izložbe metli, duvana, lula, pšenice, kudelje, hmelja i piva, a na drugom o svinjarstvu, ovčarstvu, govedarstvu i mlekarstvu, gde pažnju privlači butna kost mladunčeta mamuta koja je pronađena u Kulpinu prilikom kopanja kanala i lobanja pra govečeta – nabraja Forkapić.

Poljoprivredni fakultet iz Novog Sada je konkurisao za potrebe osnivanja muzeja što se i dogodilo 21. januara 1993. godine, kada su svi muzejski predmeti, koji su bili u vlasništvu Društva za poljoprivrednu tehniku Vojvodine, preneti u Kulpin i ustupljeni Poljoprivrednom muzeju. Narednih godina je, uz pomoć Muzeja Vojvodine i Fakulteta, nastavljena restauracija objekata i postupna realizacija stalne postavke. Od 2004. godine Poljoprivredni muzej se nalazi u sastavu Muzeja Vojvodine.

Silvia Kovač