Ponovo blista zadužbina vladike Platona
U crkvi Svetih apostola Petra i Pavla na Almaškom groblju, u varoši novosadskoj poznatijoj kao Almaška kapela, ponovo su zablistali ikonostas i freske, koje je oslikao čuveni Pavle Simić.
Zahvaljujući angažovanju slikara-konzervatora Đure i Marijane Radišić i Maria Vuknića, vraćen je negdanji izgled radu jednog od najznamenitijih umetnika ovdašnjih, čiji dvostruki jubilej obeležavamo u 2018: ravno dva veka od rođenja i 170 godina od nastanka njegove slike “Majska skupština” iz revolucionarne 1848, patriotske ikone na kojoj je predstavljena scena proglašenja Srpskog Vojvodstva.
Podsetimo, sama kapela je jednobrodna, manjih dimenzija, a građena je, kako navodi istoričar Đorđe Srbulović, u tradicionalnom srednjovekovnom srpskom stilu, što se prvenstveno odnosi na osnovu, koja je izvedena po ugledu na tzv. trikohnalne moravske crkve. Podignuta je kao zadužbina vladike bačkog Platona Atanackovića, o čemu svedoči i natpis na medaljonu iznad ulaznih vrata. Kako navodi prezviter Vladan Simić u monografiji posvećenoj ovom sakralnom objektu, u pitanju je istovremeno i hram i monumentalna grobnica:
„Hram kao osvećena kapela u kojoj se služe liturgije i uznose molitve za pokojne, a monumentalna grobnica zbog kripte u kojoj su sahranjeni ktitor kapele episkop bački Platon Atanacković i njegov sin jedinac Vasilije, zatim vladikin rođeni brat Jovan Atanacković i pored njih episkop bački German Opačić”, navodi prezviter. Sa spoljne, pak, strane na južnom zidu kapele uzidan je piramidalni nadgrobnik dr Jovanu Andrejeviću Jolesu, poznatom lekaru, prijatelju Laze Kostića, prevodiocu Vilijema Šekspira na srpski i jednom od osnivača Srpskog narodnog pozorišta.
Slikar Pavle Simić, koji je takođe sahranjen u neposrednoj blizini kapele, slikao je ikonostas i zidne slike u periodu 1863-1864, a zlatarsko-dekoraterski radovi bili su povereni Nikoli Dimšiću. Ikonostas tvore Krst sa Raspećem, likovi dvanaest apostola, Jovana Bogoslova, na dverima se nalaze ikona Svetog Arsenija Sremca, Svetog Save i Blagovesti, dok su na tronovima ikona Bogorodice s Hristom, na severnom, te Svetog Nikole, na južnom tronu. Deo ikona je rađen direktno na drvetu, a ostatak na platnu pa potom kaširan na drveni nosač, poput prestonih ikona koje predstavljaju Bogorodicu s Hristom i Isusa Hrista.
I upravo su te ikone bile u najtežem stanju. Naime, kako za „Dnevnik” objašnjava Đura Radišić, problem sa njima posledica je greške koja je napravljena pre više od vek i po, prilikom kaširanja, kada su platna, koje je Simić oslikao, lepljena za dasku izuzetno snažnim tutkalom. Jer, čim je drveni nosač počeo da gubi volumen, počeli su da se stvaraju mehurovi, odnosno ikone su se „namreškale”, a potom, kao da to nije dovoljno, tokom godina su na nekoliko mesta stradale i od kandila. Konzervacija ikonostasa rađena je i 1948, 1973. i 1989-90, ali sada je ponovo urađena, i to veoma temeljno, tako da je obnovljena i nedostajuća ornamentalna plastika u pozlatarskoj radionici Ivančev.
Kada je, pak, reč o zidnom slikarstvu, koje je takođe delo Pavla Simića – mada ima razmišljanja da su mu u njegovom oslikavanju dosta pomagali i učenici – na svodu hrama nalazi se barokna kompozicija Bog Savaot s anđelima i četiri jevanđelista, dok freske prepodobne majke Paraskeve i prepodobne majke Anastasije srpske ukrašavaju zapadni zid naosa. Freske, rađene tehnikom ulja na malteru, sada su takođe restaurirane i konzervirane, i ostalo je samo još da se dovede u prvobitno stanje ona u temenu oltarske apside sa predstavom Svetog Duha u vidu goluba, jer je pre petnaestak godina, tokom obnove hrama, neko „revnostan” prekrečio polikolorom svod koji uokviruje fresku, sakrivši tako čađ i višedecenijsku prljavštinu, ali i originalni uljani sloj.
Pavle Simić (1818 - 1876) rođen je u Novom Sadu u trgovačkoj porodici. Osnovna slikarska znanja stekao je u rodnoj varoši u slikarskoj radionici italijanskog doseljenika Alojza Kastanje. Krajem 1837. postao je student bečke likovne Akademije, gde je prihvatao pouke profesora Leopolda Kupelvizera i Jozefa Fridriha. Pri kraju studija boravio je u Italiji, a kada se 1841. godine vratio kući potpisivao se kao „akademičeski moler” ili „živopisac”. Autor je niza portreta, ali je ostvario i zamašan opus crkvenog slikarstva radeći ikonostase i zidne slike u manastiru Kuveždin, Nikolajevskoj crkvi u Novom Sadu, crkvi manastira Orahovice u Slavoniji, crkvama u Šapcu, Đurđevu, Senti, Bašaidu, Glini, Somboru, Starom Futogu... Ipak, njegovo najpoznatije delo ostalo je „Majska skupština”.
M. Stajić
