Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture obeležio veliki jubilej
Svečanošću u zgradi Magistrata u Sremskim Karlovcima, jednom od mnogobrojnih zdanja o čijoj zaštiti brine na širokom srpskom kulturno-istorijskom području, koje se proteže od Grčke preko Budimske i Temišvarske eparhije, do eparhija Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj i odnedavno u Republici Srpskoj, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture obeležio je sedam decenija uspešnog rada, predstavljajući istodobno i monografiju „Prvih 70 godina“ iz pera Katarine Dobrić i urednika kulturne rubrike našeg lista Miroslava Stajića.
Samo dve godine posle osnivanja UNESKA nekolicina mladih u organizovanoj jedinici za zaštitu spomenika kulture u Vojvođanskom muzeju počela je da radi i uspela da pokrene delatnost od velikog značaja za ovdašnji kulturno-istorijski prostor. Pod nazivom Zavod za zaštitu i naučno poručavanje spomenika kulture u Novom Sadu ova kuća zvanično je osnovana 9. januara 1951. i od tada neprekidno brine o zaštiti i obnovi kulturno-istorijskog blaga na vojvođanskim prostorima, ali i drugde za šta je dobila mnogobrojne nagrade i priznanja.
Čestitajući zaposlenima jubilej, pokrajinski sekretar za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama Dragana Milošević je istakla da u mnoštvu ustanova koje je Pokrajinska vlada osnovala i čiji rad finansira, Zavod zauzima posebno mesto pre svega kao istrajni i posvećeni čuvar spomenika koji svedoče o našem vekovnom postojanju i trajanju na prostoru današnje Vojvodine, a time i o našem kulturnom, duhovnom i nacionalnom identitetu i ne samo našem, nego i svih onih koji su tokom prethodnih vekova sa nama ovde živeli i zajedno i skladno žive i danas.
– O tome najbolje govori činjenica da je višedecenijskom predanošću i visokoprofesionalnom radu Pokrajinskog zavoda pod različite nivoe zaštite stavljeno više stotina nepokretnih kulturnih dobara, koja čine zaista izuzetno vredno bogatstvo ne samo Vojvodine nego i Srbije u celini – rekla je Dragana Milošević. - Među tih 759 izdvajaju se fruškogorski manastiri, franjevački manastir i tvrđava u Baču, Gradska kuća i sinagoga u Subotici, Patrijaršijski dvor i Saborna crkva upravo ovde u Sremskim Karlovcima kao i drugi spomenici o kojima Zavod brine od osnivanja, ali i Pokrajinska vlada. Pokrajinska vlada je 2018. osnovala budžetski fond za Sremske Karlovce za obnovu kulturno-istorijskog nasleđa i podsticanje razvoja ove opštine i od tada za to izdvojila više od 233 miliona dinara,a potom je i inicirala i donošenje Zakona o obnovi kulturno-istorijskog nasleđa i podsticanje razvoja Sremskih Karlovaca, koji je usvojen ove godine. Impresivna u sedamdesetogodišnjem trajanju Zavoda jeste činjenica da je zahvaljujući stručnosti i posvećenosti zaposlenih odavno iskoračio na srpski kulturni prostor izvan granica države - to se pre svega ondosi na prostor nekadašnje Karlovačke mitropolije i središte našeg kolektivnog duhovnog bića - manastir Hilandar u čijoj obnovi učestuje više od decenije i po. Na to smo kao osnovač posebno ponosni, kao i na način na koji Zavod pokreće i vodi projekte integrativne zaštite kao što je projekat „Vekovi Bača“.
Dugogodišnji i doskorašnji direktor Pokrajinskog zavoda, koji je inicirao izdavanje monografije „Prvih 70 godina“ Zoran Vapa istakao je da se o razlozima i rezultatima zbog kojih je Zavod svrstan među najistaknutije institucije u zaštiti spomenika kulture može dugo govoriti, ali po njegovom mišljenju pet je naročito važnih. Kako je rekao, kada je osnovan 1951, glavni zadatak Zavoda je bio da evidentira dobra i valorizuje ih, a odmah nakon toga da krene s obnovom fruškogorskih manastira stradalih tokom Drugog svetskog rata.
– Paralelno s tom aktivnošću započeta su istraživanja na arheloškim lokalitetima i to traje i danas, a treba da rezultira arheološkom kartom Vojvodine – kazao je Vapa. - Ponosan sam na rad na zaštiti spomenika kulture nacionalnih manjina u Vojvodini. Velika je čast što su nacionalni saveti nacionalnih manjina poverili brigu o svom nasleđu nama. Sredinom devedesetih godina Zavod je napravio iskorak van granica matične države i počeo da brine o našem kulturnomm nasleđu van Srbije. Zavod je veliku pažnju posvetio i promociji kuturnog nasleđa što je danas vrlo značajno, i to kroz mnogobrojne publikacije čija kruna je ova monografija o 70 godina postojanja.
Na svečanosti episkop Jerotej, vikar patrijarha srpskog Porfirija, preneo je čestitke njegove svetosti zaposlenima u Zavodu i pročitao pismo u kom se poglavar SPC osvrće na saradnju crkve sa Pokrajinskim zavodom za zaštitu spomenika kulture, nazivajući ga, ne partnerom nego sabratom, koji čitavih sedam decenija učestvuje u očuvanju srpske kulturne i crkvene baštine. U pismu se naglašava da se SPC ponosi onim što je Zavod učinio na zaštiti spomenika kulture čiji najveći deo pripada crkvi, zbog čega je Sveti Sinod i odlikovao ovu instituciju ordenom Svetog Save.
„Za ponos nam služi i činjenica da u Pokrajinskom zavodu kao i u repubičkom i regionalnim zavodima rade stručnjaci koji su se školovali u Akademiji SPC. Činjenica da crkva školuje kardrove koji će čuvati njeno blago otvara nova polja saradnje sa Pokrajinskim zavodom za zaštitu spomenika kulture“, stoji u pismu patrijarha Porfirija.
Sedam decenija postojanja i rada Katarina Dobrić i naš kolega Miroslav Stajić stavili su na 410 starnica monografije sa više od 580 fotografija i drugih priloga koji predstavljaju svedočanstvo stvaranja svih generacija zaposlenih u Zavodu, mada kako je rečeno, nije sve ni obuhvaćeno iz bogatog opusa delovanja Zavoda. Na kraju svečanosti zaslužnima, među kojima je i list „Dnevnik“, uručene su zahvalnice.
Z. Milosavljević