Obnova remek-dela srpske arhitekture

Predviđeno je da ceo posao bude završen 2019, a prva faza radova, ovogodišnja, vredna ukupno devet miliona dinara, obuhvatiće potpunu zamenu elektroinstalacija, kako u crkvi tako i van nje, zatim obnovu zidnog slikarstva i prateće dekoracije u naosu hrama, kao i rekonstrukciju stasidija za oltar.

Podsetimo, Crkva u Sremskoj Kamenici, posvećena Rođenju Presvete Bogorodice, ovog leta obeležava 280 godina od početka izgradnje. U knjigama starostavnim, naime, piše da je podizanje hrama započeto 1737. na mestu nekadašnje crkve Vavedenja Bogorodice, i to uz pomoć ktitora Živana Crnogorca, ondašnjeg protoprezvitera sremskokarlovačkog. Gradnja je okončana 1758, mada je crkva već 1749. bila osvećena. Istoričar umetnosti i književnik Milan Kašanin je okarakterisao ovu crkvu kao „remek-delo arhitekture u starom srpskom stilu”.

Prvobitni ikonostas oslikali su Jov Vasilijevič i Vasilije Ostojić, da bi hram danas bio prepoznatljiv po radu Stefana Gavrilovića iz 1802. Zna se da je čuveni Teodor Kračun slikao ikone na gvozdenim pločama koje su se nalazile u unutrašnjoj strani kubeta, ali one, nažalost, nisu sačuvane do danas. Bogorodičin tron je delo Mihaila Radosavljevića, a kada je reč o živopisu, on se uglavnom pripisuje slikaru Amvrosiju Jankoviću. U svakom slučaju, o svekolikoj vrednosti i lepoti hrama svedoči i činjenica da je od 1949. Kamenička crkva, uključujući i Gavrilovićev ikonostas, kao i ikonu svetog arhađela Mihajla, rad Steve Todorovića iz 1856, zaštićena kao spomenik kulture od velikog značaja.

 „Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture, u saradnji sa kolegama iz novosadskog zavoda, pripremio je elaborat, na temelju kojeg bi u naredne tri godine hram u potpunosti bio obnovljen“,  kaže za „Dnevnik” direktor Pokrajinskog zavoda Zoran Vapa. „Inače, ovaj poduhvat, ukupno vredan oko 30 miliona dinara čiju će realizaciju finansirati Pokrajinska vlada, značajan je kako iz umetničko-istorijskih razloga, tako i zbog činjenice da je Crkva Presvete Bogorodice u Sremskoj Kamenici veoma živa, da je stecište velikog broja vernika.“

Po Vapinim rečima, u toku 2018. predviđena je finalizacija poslova vezanih za postavljanja nove elektro-instalacije, zaključno sa montiranjem spoljne dekorativne rasvete. Istovremeno će biti nastavljeni zahtevni slikarsko-konzervatorski radovi, ovog puta u brodu crkve, jer je zidna dekoracija propala od prodora atmosferske vlage, te se ljuspa i otpada. Takođe će složena biti i izrada stasidija u brodu hrama po ugledu na negdašnje, koje su u međuvremenu zamenjene novim, a koje se po svojim karakteristikama ni izbliza ne mogu smatrati zadovoljavajućim.

Nažalost, nisu stasidije jedini problem. Utvrđeno je da na nosačima stubova u donjem delu ikonostasa nedostaju obloge u vidu akantusovog lista, koje su oštećene tokom poplave 1965. Nema ni kružnog duboreznog rama sa ikonom u parapetu, levo od severnih dveri, kao ni kompletnog duboreza ispod i iznad prestone ikone Sv.Simeon Srpski i Sv. Sava. I ne samo to, već na oplati uz ramove prestonih ikona fale duborezi u vidu 12 dugih venaca. Analize stručnjaka Zavoda su pokazale i da je donji deo oplate južne pevnice novijeg datuma, te da je izrađen neprikladnim materijalima i bez duboreza. Takođe, na fotografijama iz arhivske građe vidi se da su u parapetima obe pevnice postojali stolovi sa rukohvatima, koji sad nedostaju...

„Pred konzervatorima i restauratorima je svakako veliki zadatak, počev od izrade fragmenata duboreza koji nedostaju pa nadalje, tako da će ovi poslovi zahtevati bezmalo kontinuirani angažman. U svakom slučaju, sa radovima planiranim za 2019, kada su, pored završetka restauracije ikonostasa, predviđeni i zamena prozora, kao i rešavanje pitanja grejanja hrama, crkva će biti potpuno obnovljena. A po okončanju svih predviđenih radova moguće je da će u porti crkve biti napravljen i mali muzej sa stalnom izložbenom postavkom koja bi prezentovali artefakte vezane za hram, poput rukopisnog jevanđelja iz Lavova iz 1644, ili pozlaćenog krsta, poklona ruskog cara Nikolaja I iz 1854. godine.“     

M. Stajić