NOVI SAD I ARHITEKTURA Zen bašta u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine

Dok su sa stare Podbare poticali baštovani i bostanyije koji su svoje proizvode liferovali daleko na sever, susedni kvart, Rotkvarija,  čak je nazvana po baštenskom povrću. Mada je sada to već duboka prošlost a bašte su, uglavnom, davno iščezle ustupivši mesto novim višespratnicama.

Kako je istorija mrvila svaku od narednih generacija koje su vodili uređenje grada, na žalost njenih stanovnika, Novi Sad nije uspeo da organizuje makar i malu botaničku baštu, kao što je to slučaj sa brojnim evrpskim gradovima koji se danas ponose svojim, manjim ili većim botaničkim baštama i vrtovima. Kod nas botaničke bašte postoje u Beogradu (Jevremovac, 1874) i u okviru subotičkog zološkog vrta, osnovanog 1950. Još postoji, znatno ruinirana, Dvorska bašta u Sremskim Karlovcima, smeštena iza Gimnazije, nastala za vreme patrijarha Rajačića u prvoj polovini 19. veka. Današnji izgled se nikako ne slaže sa njenim statusom prostorno kulturno-istorijske celine od izuzetnog značaja.

Ipak, u centru Novog Sada, pored Dunavskog parka, postoji jedna mala, skoro nevidljiva, bašta. Tačnije, pravi zen vrt u atrijumu Muzeja savremene umetnosti Vojvodine. Projektovana namenski kao slobodni vrt, sa posebno odabranim rastinjem, po izboru poznatog ing. horikulture dr Milana Sapunyića (1925-2006), prvog doktora nauka na Odseku za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu Šumarskog fakulteta u Beogradu. Dr Sapunyić je bio jedan od osnivača Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode Vojvodine i Prirodnjačkog muzeja kao i dugogodišnji član UPIDIV-a, jedan od retkih pejzažnih arhitekata koji su ušli u sferu umetničkog i prostornog planiranja u oblasti hortikupture.

Atrijum MSUV je još kada je bio deo Muzeja socijalističke revolucije bio mesto poznato kao jedna od najlepših mikro celina u hortikulturnom uređenju grada. Kako je čitava zgrada muzeja faktički zamišljena kao pravilno geometrijski izdubljena kocka ukopana u tlo, sa atrijumom iznad podrumskih depoa, vrt je oduvek bio njegov sastavni deo, osmišljen još u projektnoj varijanti s početka šezdesetih godina. Po predanju sav kamen kojim su popločane staze vrta potiče sa mesta istorijskih bitaka partizanske borbe – Sutjeska, Tjentište itd. Sličan je slučaj bio i 1885. godine kada je podignut spomenik Branku Radičeviću na Stražilovu, gde su simbolično ugrađene različite vrste kamena sa prostora Balkana naseljenim srpskim stanovništvom. Kako u ovom muzejskom vrtu tokom većeg dela dana nema direktnog dotoka sunčeve svetlosti, izbor biljaka je morao biti ograničen na puzavica, zimzelene tiše i hedere, dok su za cvetne aranžmane odabrane žbunaste hortenzije sa cvetnim grozdovima i kane, dok je lešnik iz novijeg vremena. U vrtu se nalaze skulptorski radovi Vladimira Labata i Pavla Radovanovića (Samoupravljač) koji upotpunjavaju visoku estetiziranost čitavog prostora. Ovaj specifičan vrt do danas je uspešno sačuvan u autentičanom obliku a njegova originalna atmosfera prirodnog ambijenta, uz prisustvo biljaka, vode i umetničkih dela, predstavlja jedinstven vrtni prostor u centru grada. Za današnji izgled vrta zaslužan je Vlada Sekulić koji predano radi i brine oko njegovog uređenja i održavanja.

Kada je reč o botaničkoj bašti ili pak o vrtu, čini se, adekvatno mesto bi mogao biti prostor Vodenog grada, u zaleđu Petrovaradinskog gradića, gde bi, uz mnogo umešnosti i malo organizacije, bar privremeno ili pak povremeno, bilo moguće urediti jednu (održivu) botaničku baštu sa originalnom, barskom biocenozom o kojoj sanjaju mnogi Novosađani. Ili da se malo više pripazi na Dvorsku baštu u Sremskim Karlovcima.

 Vladimir Mitrović