IZ ŠTAMPE IZAŠLA FOTOMONOGRAFIJA „ŽIVOT I STVARALAŠTVO SVETOG RAFAILA MOMČILOVIĆA ŠIŠATOVAČKOG” Tajna nedorečene svetlosti

Reč je o projektu koji je pokrenut 2022. godine na inicijativu igumana Andreja Nenića iz manastira Šišatovac, Udruženja Tesla global forum i udruženja „Vizantina“ sa ciljem da se priredi umetnička (foto)monografija o stvaralaštvu jedne, u domenu moderne i crkvene umetnosti, nedovoljno javnosti predstavljene ličnosti Rafaila (Georgije svetovno) Momčilovića. 

- Rafailo Momčilović 23. april 1875 - 3. septembar 1941) imao je pred sobom put koji nije bio posvećen samo umetnosti, već je, postajući sa 11 godina manastirski đak, kada ga otac iz rodnog sela Deronje šalje u manastiru Kovilj – navodi za „Dnevnik“ dr Valentina Čizmar. - Od tada on će sve više biti vezan za monaška putešestvuja i usavršavanja, posvećujući svoj život Bogu, a paraleleno sa duhovnim životom usavršavaće se u ikonopisačkoj i slikarskoj veštini: u Prvoj srpskoj crtačkoj školi kod Kirila Kutlika, u Straganovoj školi u Rusiji, kao i Italiji. 

Fotomonografija je sabrala na jedno mesto fotografije Rafailovih ikona i ikonostasa koji se nalaze u različitim manastirima širom Vojvodine (u Bačkoj i Sremu) i Srbije. Njihov autor Dragan Kurucić je, na otvaranju izložbe posvećenoj stvaralaštvu Svetog Rafaila održanoj lane u Arhivu Vojvodine u organizaciji udruženja „Vizantina“, naveo da je „taj put traganja i pristupanja svetim mestima zapravo prevazišao okvire jednog poslovnog zadatka i prerastao u misiju“. 

Izložba u Šišatovcu

U cilju oživljavanja lika i posebno Momčilovićevog stvaralaštva, udruženje „Vizantina“, na čijem je čelu dr Valentina Čizmar, priredilo i izložbu igumanovih ikonostasa, ikona, portreta i pejzaža, izrađenih na digitalnoj štampi u velikim formatima, koja se sada nalazi u manastiru Šišatovac kao stalna izložbena postavka. 

„Očekujemo da drugom, proširenom izdanju fotomonografije, kao uvodnici budu pridružena i slova patrijarha srpskog g. Porfirija, kao i mitropolita bačkog g. Irineja. A nadamo se da ćemo pronaći ijoš dela Svetog Rafaila, za koja se trenutno ne zna gde se nalaze...”, navodi dr Čizmar.

- Kao priređivač monografije i njen urednik - otkriva nam dr Čizmar - istraživala sam, preko dostupne literature i druge građe, kataloga i drugih podataka - gde se sve nalaze Rafailova dela, kako bismo u što većoj meri prikupili na jednom mestu dela stvaralaštva ovog monaha, igumana i slikara. Za istraživanje je bila veoma plodotvorna monografija Uglješe Rajčevića, istoričara umetnosti, slikara i fotografa, koji je objavio u dva izdanja monografiju o delu Svetog Rafaila, a sam je i pokrenuo  u Deronjama, gde je Sveti Rafailo rođen, likovnu koloniju u njegovu čast. 

Fotomonografija objedinjuje tri tematske celine. Prva se odnosi na životni put Georgija Momčilovića i njegov život u manastirima kao učenik, iskušenik, osvrće se na period monašenja do perioda kada postaje iguman manastira Šišatovac, paralelno sa njegovim usavršavanjem u slikarstvu i ikonopisanju. Druga celina posvećena je pak hronološkom prikazu njegovih radova – ikonostasa i ikona, iz crkava i manastira širom Srbije, potom, fotografijama portreta i pejzaža, u onoj meri u kojoj su oni pronađeni, budući da su mnogi nestali, kao što je, recimo, Rafailov „Autoportret“.   

- Treća celina posvećena je činjenicama i opisima tragičnog, strašnog skončanja i velikog stradalništva Rafaila, tada igumana manastira Šišatovac na Fruškoj gori, koji je stradao od ustaške ruke ne odrekavši se svoje vere, postavši jedan od Velikomučenika SPC – navodi dr Valentina Čizmar. - Pripada on inače redu svetaca bez grobova, ali kako je to bilo više puta u istoriji da su se nečije mošti pojavile  i nakon više vekova, nadamo se da će se i mesto Rafailovog groba projaviti.

M. Stajić