Studija Svetlane Tomin o sudbini Buđanovačkog jevanđelja

Poreklo i sudbina jedne rukopisne knjige” dr Svetlane Tomin, profesorke Srednjovekovne književnost na Odseku za srpsku književnost Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. Buđanovačko jevanđelje veoma je važan rukopis, jer sadrži zapis da je prepisano sa Četvorojevanđelja štampanog na Cetinju. Autorka objašnjava da je ono postalo deo velike teme o broju inkunabula štampanih u ovoj najstarijoj južnoslovenskoj ćirilskoj štampariji. Kao što nije pronađen ni jedan list štampanog Cetinjskog četvorojevanđelja, ne zna se ni gde se nalazi Buđanovačko jevanđelje. Danas od njega imamo 27 fotografija, koje je, kao i opis ovog rukopisa, načinio Đorđe Sp. Radojičić, čuveni profesor i istoričar stare srpske književnosti koji je predavao i na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu.

Buđanovačko jevanđelje pripadalo je patrijarhu Gavrilu Dožiću do njegove smrti 1950. Posle sudskog spora između porodice Dožić i Srpske pravoslavne crkve, koji je završen 1962. godine, njegova sudbina je nepoznata. Knjiga “Gde je Buđanovačko jevanđelje?” nastala je iz namere da se ovaj rukopis pronađe, kaže Svetlana Tomin navodeći da i za njega, kao i za tolike druge rukopise, sigurno važi izreka habent sua fata libelli – imaju knjige svoju sudbinu.

Po rečima Svetlane Tomin, mnogo je srpskih srednjovekovnih rukopisa koji su tokom vremena izgubljeni, propali ili se smatraju nestalim. Mnogo ih je isto tako koji su dospeli na razne strane sveta, veoma daleko od mesta gde su nastali, ali veliki broj rukopisa za koje se verovalo da su uništeni ili izgubljeni su pronađeni. Svetlana Tomin navodi primer zbirke stare Narodne biblioteke koja je nestala tokom evakuacije u Prvom svetskom ratu, ali deo spomenika je pronađen u Nemačkoj i vraćen Narodnoj biblioteci 1969. I Miroslavljevo jevanđelje je nekoliko puta proglašavano za izgubljeno, prodato u inostranstvu ili nestalo. Ovaj dragoceni rukopis prešao je dug put od Bijelog Polja do Hilandara i Beograda, zatim Raške, Skadra, Brindizija i Krfa u Prvom, a preko Užica i Rače na Drini nazad ponovo do Beograda u Drugom svetskom ratu i sačuvao se, uprkos nepovoljnim okolnostima.

Svetlana Tomin (Novi Sad, 1964) diplomirala je 1987, a doktorirala 2002. na Odseku za srpsku književnost Filozofskog fakulteta u Novom Sadu na kome je sada i profesor. Objavila je knjige Knjigoljubive žene srpskog srednjeg veka, Vladika Maksim Branković, Mužastvene žene srpskog srednjeg veka, Srpska kraljica Jelena, vladarka i monahinja (sa Natašom Polovinom), Despotica i monahinja Angelina Branković- sveta majka Angelina, Oči srdačne, ličnosti i ideje srpskog srednjeg veka, Despot Đorđe Branković- Sveti vladika Maksim i priredila nekoliko knjiga iz stare srpske književnosti.

N. Popov