Krajem septembra u Novi Sad stiže „Književni Egzit”
Međunarodni festival proznog stvaralaštva Prozefest, na ideju koja je potekla od poznatog novosadskog književnika Save Damjanova, osnovan je 2007. godine u Novom Sadu s željom da se književnost vrati svojim korenima: živom i neposrednom kontaktu autora sa čitalačkom publikom.
Naime, tokom Festivala, poznati domaći i strani pisci čitaju u javnim prostorima svoja dela, razgovaraju sa publikom, ali i odlaze u institucije gde se književnost programski izučava - gimnazije, fakultete... - i vode kreativni dijalog sa đacima.
- Da, tako je – kaže pesnik Nedeljko Mamula, urednik i producent ove poznate književne manifestacije. - Tako učesnici ovog festivala, iz godine u godinu, pokušavaju da dopru do odgovora šta je zapravo Knjiga, da li (samo) nenapisani ugovor između pisca i čitalaca, ili svojevrsno sporazumno imenovanje životnih želja, iščitavanje sa balzakovske (ne)čitljive “šagrinske kože”...
Prvi Festival je otvorio Milorad Pavić...
- Bio je to početak, a u međuvremenu, godinu za godinom, održano je oko 250 susreta sa publikom, a programima je prisustvovalo preko 25.000 uglavnom mladih posetilaca, pa se festival s pravom često imenuje kao “književni Egzit”. Međunarodni festival proze okupio je do sada oko stotinak pisaca iz Srbije, Izraela, Francuske, Mađarske, SAD, Engleske, Rusije, Italije, Slovačke, Nemačke, Austrije, Argentine, Australije, Kube, Perua, Ukrajine, Škotske, Španije, Poljske, Bugarske, Turske, Finske, Makedonije, BiH, Slovenije, Crne Gore i Hrvatske...
Među imenima sjajnih pisaca koji su se tokom godina predstavili novosadskoj publici teško je izdvojiti najvažnije: Milorad Pavić, Svetlana Velmar Janković, Dragoslav Mihailović, Aleksandar Gatalica, Radoslav Petković, Svetislav Basara, Goran Petrović, David Grosman, Alberto Mangel, Đerđ Konrad, Aleksandar Genis, Kristofer Houp, Klaudio Magris, Peter Handke, Mario Vargas Ljosa, Luiz Velš, Olga Tokarčuk, Georgi Gospodinov...
I ove godine Prozefest meša karte i dovodi pisce iz različitih zemalja, različitih poetičkih senzibiliteta?
- Ovogodišnji Prozefest biće održan od 23. do 28. septembra u organizaciji Kulturnog centra Novog Sada. Na svečanom otvaranju, planiranom za 24. septembar na Tribini mladih, biće uručena i nagrada „Milovan Vidaković” ruskom piscu Viktoru Jerofejevu. U okviru Festivala, učenici gimnazija „Jovan Jovanović Zmaj”, „Isidora Sekulić”, „Laza Kostić” i „Svetozar Marković” razgovaraće sa ovogodišnjim gostima-učesnicima. Imena su poznata: Viktor Jerofejev (Rusija), Stiv Sem-Sandberg (Švedska), Natalija Fjedorčuk (Poljska), Dejan Trajkoski (Makedonija). Roland Orčik (Mađarska), Draginja Ramadanski i Milutin Ž. Pavlov (Srbija).
Već po običaju, biće održane i uvodne sesije, programi poznati pod nazivom U susret Prozefestu. Celodnevna razmena knjiga u Katoličkoj porti, tribina posvećena književnom stvaralaštvu prerano preminulog proznog pisca Borivoja Adaševića, a biće održana i promocija romana gosta iz Zagreba Borivoja Radakovića “Hoćemo li sutra u kino”, inače prošlogodišnjeg učesnika naših susreta. Da bi “uhvatili ravnotežu” sa ovakvim početkom, organizovaćemo i Post Prozefest, program u kome će odlomak iz svog romana “Šarmer male varoši” govoriti novosadski pisac Milutin Ž. Pavlov na Najlon pijaci.
Rekoste da je Nagrada “Milovan Vidaković” pripala je ruskom piscu Viktoru Jerofejevu?
- Viktor Jerofejev, ruski esejista, prozaista i književni kritičar, koji je ove godine stekao časno zvanje titulara i nosioca ugledne Nagrade „Milovan Vidaković“, s pravom se priključio listi ranijih laureata koji, zajedno, čine sjajnu nisku majstora-pisaca: Alberto Mangel, Đerđ Konrad, Klaudio Magris, David Grosman, Slobodan Tišma, David Albahari, Milisav Savić, Jevgenij Vodolazkin, Giljermo Martinez, Peter Handke, Miljenko Jergović. Jerofejev, Moskovljanin po rođenju (1947), još uvek je u punoj spisateljskoj snazi i usponu, a čak i elementi njegove biografije, naravno i delo, kazuju da pripada književnicima koji su obeleželili kako drugu polovinu 20, tako i prve decenije 21. veka.
Potiče iz porodice političkog pomoćnika Molotova i ličnog Staljinovog prevodioca na francuski jezik, u detinjstvu je nekoliko godina zajedno sa roditeljima živeo u Parizu, postao je poznat zahvaljujući eseju objavljenom u časopisu „Književna pitanja“ o stvaralaštvu markiza de Sada, a 1975. godine odbranio je doktorsku disertaciju „Dostojevski i francuski egzistencijalizam“.
Osnivač je književnog almanaha „Metropol“ i 1979. godine bio je izbačen iz Saveza pisaca ŠSR zbog učestvovanja u samizdatskom almanahu i sve do 1988. godine njegova proza nije objavljivana.
Srpskim čitaocima je, očigledno potrefio “žicu” jer su mu u periodu od 1997. do 2018. godine naši izdavači objavili čak deset naslova (Anino telo i kraj ruske avangarde, Ruski cvetovi zla, Enciklopedija ruske duše, Muškarci, Ruska lepotica, Dobri Staljin...)
Ukoliko biste morali da izdvojite neki događaj?
- Nezahvalno je nekog izdvajati, sve su to, svako na svoj način, zanimljiva i vredna književna pera. Ali, posebno sam zapamtio večeri kada smo pred brojnom novosadskom publikom uručivali Specijalne nagrade “Milovan Vidaković” peruanskom nobelovcu Mariju Vargasu Ljosi i, naravno, turskom nobelovcu Orhanu Pamuku.
Đ. Pisarev