Dr Milan Micić, istoričar i književnik: Večna potraga za identitetom

Pritom su i Micićeva literatura i naučno delovanje prevashodno posvećene pitanjima kolonizacija i dobrovoljačkog pokreta u vreme Prvog svetskog rata, čiji je ishod zapravo doneo početak velikih kolonizacionih procesa u Vojvodini u dvadesetom veku.

Dr Milan Micić je plodan i raznostrano angažovan autor, koji je do sada objavio tridesetak knjiga iz istoriografije, esejistike, dokumentarne proze, kratke proze i poezije. Dobitnik je književnih nagrada “Stevan Sremac”, (Niš, 1999), “Milovan Vidaković”, (Budimpešta, 2014), književne nagrade “Andrićeva staza” SKPD “Prosvjeta” Republike Srpske i drugih, a nedavno je dobio i Specijalnu povelju “Vladimir Ćorović” SPKD “Prosvjeta” u Gackom za istoriografiju. Milan Micić je takođe i dobitnik ovogodišnje Nagrade “Teodor Pavlović” za najbolju knjigu, za prozno delo “Ab ovo”, koja mu je dodeljena u okviru manifestacije “Dani Teodora Pavlovića” u Novom Miloševu.  

Vaša istoriografska delatnost, kao i Vaša poezija i proza dominantno su usmerene ka temama iz naše novije prošlosti, do skora zanemarenim događanjima i retko istraživanim temama vezanim za srpski dobrovoljački pokret u Prvom svetskom ratu i za kolonizaciju koja je usledila posle 1918. godine. Koliko je Vaša porodična istorija odredila tematske okvire onoga čime se bavite?       

Moja porodična istorija je sigurno u znatnoj meri uticala na to. Ja sam potomak srpskog dobrovoljca Jovana Micića poreklom sa Banije. Odrastao sam u dobrovoljačkom naselju Vojvoda Stepa, tako da se ova tema nametnula sama po sebi. Rastao sam u tom ambijentu i nekako je bilo normalno da se bavim ovom temom i da ne posežem za drugim temama, pogotovo što ta tema i o dobrovoljcima i o međuratnoj kolonizaciji Vojvodine nije adekvatno obrađena u našoj istoriografiji i nije prisutna u kolektivnom pamćenju i kolektivnoj svesti. Srpsko dobrovoljačko pitanje u Prvom svetskom ratu i tema kolonizacije su teme koje su nove i nepoznate široj javnosti, tako da ja kroz istoriografsko delovanje i  kroz svoj književni diskurs pokušavam da to osvetlim na sve načine. Naravno u naučnom radu poštujem metodološke principe nauke kojom se bavim, ali istovremeno tada prikupljam i građu i unutrašnji emotivni naboj koji razvijam u sebi i prebacujem na taj književni nivo, tako da su neke moje knjige, kao knjiga poezije “Rakija i rane” i knjiga proze “Spisak senovitih imena” posvećene dobrovoljcima i kolonizaciji, istim tim stvarima kojima se bavim kroz istoriografiju.

U vremenima burnih istorijskih lomova i preseljenja velikog broja porodica i velikih delova naroda često biva ugrožen osećaj identiteta i ukorenjenosti u sopstvenu tradiciju. Koliko je Vaša literatura izraz traganja za identitetom i potrebe za negovanjem kolektivnog pamćenja?

To jeste potraga za identitetom, za ličnim i porodičnim identitetom, kao i za identitetom koji je zavičajni i nacionalni. Pritom ja u svom ličnom traganju za identitetom imam zavičajno dvojstvo: rođen sam u Banatu, majka mi je Banaćanka iz porodice Mrkšić, to je stara itebejska porodica, a otac je poreklom sa Banije, deda je bio solunski dobrovoljac i naseljen je u Banat, u mestu Vojvoda Stepa. I to je neprekidno traganje za tom vrstom identiteta i istoriografsko i književno, koje se u meni stalno prepliće. Tako ja pokušavam da izrazim sopstveni identitet, lične korene i porodično pamćenje, ali kroz lično i porodično pamćenje imamo i presek kolektivnog pamćenja. I onda tu postoji više slojeva, koji se manifestuju kroz književnost i kroz istoriografiju. Naravno teško je jednom čoveku da promeni nešto u kolektivnom pamćenju, ako se ja jedini bavim temom kolonizacije u tom međuratnom periodu i ako sam jedan od onih malobrojnih koji se bavi temama vezanim za dobrovoljačko pitanje. Ali uvek postoji neka vrsta zadovoljstva kada se nešto u tom smislu pomeri, i kada neko prepozna  tu vrstu nastojanja i napora koje ja lično ulažem i prepozna značaj teme kojom se bavim kao što se to nedavno dogodilo na međunarodnom skupu istoričara u Gackom, gde je moja knjiga “Amerikanci – srpski dobrovoljci iz SAD (1914 – 1918)” nagrađena poveljom “Vladimir Ćorović”, to znači da nisam nagrađen samo ja kao autor, nego da je nagrađena i jedna tema koja je nepoznata, o kojoj nije previše pisano, tema koja je čitav niz decenija bila ideološki zamračena, prikrivena i koja ne postoji izražena u srpskom kolektivnom pamćenju.

Događaji i teme kojima se bavite pripadaju našoj bliskoj prošlosti, koja još nije u dovoljnoj meri proučena ili je ranije bila i hotimično zanemarivana. Koliko je teško kroz literaturu danas se baviti takvim temama?

To nije jednostavno, jer kada proučavam pomenute istoriografske teme, moja razmišljanja o identitetu i o kolektivnom pamćenju, ličnom, porodičnom i nacionalnom idu mnogo dublje, što znači da je potrebno dublje posezati u istoriju i dublje ponirati u prošlost da bi se spoznali sopstveni koreni, koreni sopstvene porodice, sopstvene nacije, kraja i prostora u kojem živimo. I ova moja knjiga proze “Ab ovo” koja je nagrađena nagradom “Teodor Pavlović” zapravo govori o jednom ranijem periodu, periodu osamnaestog veka, kada su se ne samo na prostorima srpskog naroda neko i u celoj Evropi dešavale duboke duhovne i političke promene, koje su donele velike promene u svetu: 1789. godine imate francusku revoluciju, 1804. imaćemo srpsku revoluciju kroz Prvi i Drugi srpski ustanak 1815. Sve pomenuto je začeto u tom vremenu, a ja sam u knjizi “Ab ovo” pokušao da kroz prizmu posmatranja lične sudbine, sudbine pojedinca u tim nemirnim vremenima, prikažem i sudbinu srpskog kolektiviteta koji je živeo na tom velikom prostoru između Hilandara i Sentandreje i između Ravnih kotara i Odese, i da pokažem na književni način sva ta previranja koja su se dešavala u njemu, sva ta duhovna pomeranja i vrenja koja su obično ostajala nevidljiva u velikim istorijskim procesima i pojavama, a koja su zapravo kasnije doprinela da svi ti procesi i pojave postanu vidljivi i da docnije odlučujuće utiču na razvitak srpske nacije i u krajnjem slučaju, utiču i na živote nas samih danas! 

Vaša knjiga o srpskim dobrovoljcima iz Amerike je kompoziciono i žanrovski nesvakidašnje koncipirano delo, u kojem se susreću i istorigrafski prikaz ovih zbivanja, ali i dokumentarna proza, kazivanja i priča o sudbinama ovih ljudi, koji su se iz pečalbe u Americi vraćali u Evropu da bi se borili za oslobođenje otadžbine na Solunskom frontu. Koji razlozi su doveli do toga da su se u ovoj knjizi ukrstili vaš istoriografski pristup i literatura?

To je onaj deo moga rada koji je istovremeno i istorigrafski i književni. Međutim, moj osnovni metodološki princip kao istoričara jeste da svoju istraživačku sondu spuštam ka pojedincu i maloj ljudskoj zajednici, jer smatram da zapravo pojedinac, porodica i te male zajednice nose sav teret krupnih i velikih istorijskih događaja i da se tu prelama istorija, i da nema istorije bez opisa istorijskih i ličnih sudbina pojedinca. Znači istorija ne može biti nehumana nauka i nemoguće je razumeti istorijske procese ako se ne posmatra čovek i  ne posmatra ljudska sudbina, tako da sam ja kroz svoja istraživanja koja se odnose na dobrovoljce i koji se odnose na kolonizaciju nastojao da tu istraživačku sondu spustim upravo do pojedinca. I ja sam u ovoj knjizi, koja je istorigrafski specifična i u tom smislu je svakako nova, kombinovao istorijske izvore tako da prvi deo knjige govori o srpskim dobrovoljcima koji dolaze iz Ameerike, na temelju istorijskih izvora i literature, to je klasična istoriografska zaokruženost teme, a u drugom delu doneo sam dvadeset pet kazivanja o srpskim dobrovoljcima i njihovim životima, do kojih sam došao i iz njihovih zapisa, ali češće u razgovorima sa prvom generacijom potomaka. I te sudbine dobrovoljaca,koje sam ja opisao u dvadeset pet ovih, takozvanih “američkih priča”, govore o tome na koji način je taj pojedinca, najčešće Srbin iz dinarskih krajeva, doživljavao svoj odlazak u Ameriku. Tu se preobražavao iz stočara u industrijskog radnika ili rudara, kasnije odlaskom na Solunski front taj preobražaj je išao ka vojniku, a potom, opet, pošto su oni bili i glavni, tako da kažem “ljudski materijal” u kolonizaciji u Banatu, Bačkoj i pojedinim mestima Slavonije, kako je tekao taj preobražaj u ratara u ravnici. Istovremeno, kroz njihove živote se prate sve istorijske mene dvadesetog veka, kroz koje je prolazio srpski narod, znači, proces kolonizacije, Drugi svetski rat i ono što se dešavalo sa dobrovoljcima i dobrovoljačkim zajednicama posle Drugog svetskog rata. Tako se u stvari kroz njihove sudbine prelama čitava jedna epoha, i to ne samo ona epoha opisana u prvom delu knjige, a ta epoha je rat 1914-1918, nego se prelama i vreme Drugog svetskog rata i epoha posle Drugogsvetskog  rata i sve što su doživljavali ti ljudi koji su stalno bili u stanju neprekidne borbe za osnovnu, biološku egzistenciju, kao i u borbi da pokažu i razvijaju svoj životni vitalizam u različitim životnim okolnostima i situacijama. 

Kojim temama se trenutno bavite?

Trenutno me okupira ono što sam doživeo u prethodnom periodu, kada sam istraživao materijal o Srbima iz Amerike, solunskim dobrovoljcima, a to je sudbina srpskih pečalbara u Americi u dvadesetom veku. Tu je potka istorija, ali ja u svojim proznim tekstovima razumljivo, izlazim iz sfere realnog i ova proza vodi i u prostore nadrealnog, neobičnog, to je istovremeno i bajka i istorija i priča o čoveku, pojedincu u nemirnim vremenima.

B. Hložan