ZA KATASTAR ZAGAĐIVAČA Prirodno-matematički fakultet u Novom Sadu ISTRAŽIO: Evo koja količina OTPADA završi u Dunavu

Zato se zagađenje voda kotira visoko na lestvici problema sa kojima se životna sredina suočava i koji može imati nesagledive posledice po živi svet, a kao jedan od glavnih izvora zagađenja se, između ostalog, navode otpadne vode. I Srbija se suočava sa ovim vidom zagađenja, ali, u Novom Sadu bi stvari trebale da se pomere s mesta, odnosno da u skorijoj budućnosti grad dobije postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, s obzirom na to da je taj sistem jedan od načina smanjenja količine štetnih materija koje se ispuštaju u Dunav.

S tim u vezi, tim stručnjaka na Prirodno – matematičkom fakultetu u Novom Sadu godinama realizuje projekte koji su prethodili procesima projektovanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, a kako je za „Dnevnik” objasnila prof. dr Vesna Pešić sa Departmana za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine, za projektovanje tog sistema bitno je prethodno dobro utvrditi kvalitet i količinu otpadne vode, odnosno njenih specifičnih zagađujućih materija, njihov hemijski sastav... Sve ovo je neophodno, kako bi projektovano postrojenje efikasno uklanjalo zagađujuće materije koje do njega stignu, po tačno definisanim parametrima.

Realizovali su nekoliko projekata, a u toku je i onaj koji se tiče prikupljanja i analize podataka o industrijskim otpadnim vodama kanalizacionog sliva grada Novog Sada, sa posebnim osvrtom na specifične zagađujuće materije.

– Još od osamdesetih i devedesetih godina na PMF-u su se sprovodila istraživanja u vezi otpadnih voda, a dosta projekata je bilo na temu izrade katastra zagađivača, na čemu je i dalje, između ostalog, fokus. U međuvremenu smo izradili katastar zagađivača za neke opštine, i tako smo rešili da se bazi- ramo i na istraživanja u Novom Sadu, s obzirom na to da je količina otpadnih voda koje nastaju u gradu velika, preko 100.000 m3/dan, i da one predstavljaju značajan problem za sam Dunav, kao recipijent i životnu sredinu.

Na ovim projektima, osim sa Gradskom upravom za zaštitu životne sredine, saradnja fakulteta ostvarena je i sa JKP „Vodovod i kanalizacija” u Novom Sadu, s obzirom na to da je ono nadležno preduzeće koje će u budućnosti upravljati postrojenjem za prečišćavanje.

– U okviru projekta iz 2021. uspostavili smo jedan registar zagađivača, kojih ima zaista mnogo u Novom Sadu - više od petih je priključeno na kanalizacioni sistem. Naš posao je bio da sakupljamo opšte podatke o korisnicima kanalizacije, njihovom položaju na slivu i količini otpadnih voda, delatnostima. Za efikasan rad postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda su veoma bitni podaci o svim otpadnim vodama koje potiču ne samo od stanovništva, već i od industrije, kao i malih zanatskih radionica kojih ima mnogo u gradu, zatim  autoperionica, autoservisa, hemijskih i biohemijskih laboratorija, štamparija... Našim istraživanjem smo ukazali na mogućnost postojanja specifičnih zagađujućih materija u otpadnim vodama, a u zavisnosti od vrste delatnosti kojom se bave – priča naša sagovornica.

Projekat koji je u toku nadovezuje se na onaj iz 2021. godine. Sada su odabrali 20 zagađivača, što manjih, što većih, iz različitih delatnosti, a koje su prethodno identifikovali da postoje na slivu. Stručnjaci su bili na terenu, obišli su odabrane zagađivače, a profesorica Vesna Pešić kaže da posao nije bio nimalo lak, jer nisu uvek nailazili na saradnju zaposlenih. Od njih su prikupljali sve neophodne podatke koji čine katastar zagađivača.

– Neophodno je uraditi analize njihovih otpadnih voda sa posebnim osvrtom na specifične zagađujuće materije. One zavise od vrste proizvodne delatnosti samog zagađivača, te ako je u pitanju prehrambena industrija, u otpadnim vodama se ne očekuju opasne i štetne materije ili druga toksična jedinjenja, već one obično sadrže organsku materiju i nutrijente – navodi prof. dr Vesna Pešić. – S druge strane, otpadne vode metaloprerađivačke ili hemijske industrije mogu sadržati toksične zagađujuće materije (teški metali,  hemikalije…). Manjih zagađivača je brojčano više, oni ponaosob produkuju manje količine otpadnih voda, no svakako, posmatrajući ih skupa, nisu beznačajni. U samom gradu imamo veći broj benzinskih pumpi, čije otpadne vode karakteriše sadržaj mineralnih ulja ili isparljivih organskih komponenti (benzen, toluen, etilbenzen, ksilen), kao specifičnih zagađujućih materija. Donek- le je sličan sastav zagađujućih materija i u otpadnim vodama koje proizvode autoservisi i autoperionice, dok su za hemijske čistione karakteristične posebne zagađujuće materije, koje mogu poticati iz primenjenih sredstava za čišćenje, zatim štamparije, u čijim otpadnim vodama mogu biti prisutne boje, neki metali. Takođe, imamo i znatan broj hemijskih laboratorija i instituta, medicinskih ustanova, u kojima se koristi različit spektar hemikalija, a koje se onda potencijalno mogu naći i u otpadnim vodama, tj. dospeti u kanalizacioni sistem. Naravno, za tačnu karakterizaciju otpadnih voda neophodna su merenja i količine i kvaliteta pojedinih otpadnih voda .

Cilj je uspostavljanje informacionog sistema  koji će objediniti sve podat- ke iz katastra zagađivača, od opštih podataka, opisa proizvodnje, režima rada, korišćenja resursa, skladištenju hemikalija, nastanku otpadnih voda, vrste i količine otpadnih voda, vrste njihovog tretmana, do podataka o otpadu, njegovoj količini i načinu odlaganja.

Ivana Bakmaz