Vojvođansko zdravlje: Korona dovela do psihičkih patnji svih ljudi

To znači da je mentalno zdravlje integralni deo opšteg zdravlja i stanje blagostanja u kojem svaka osoba ostvaruje svoj potencijal, nosi se sa svakodnevnim stresom, može produktivno da radi i u mogućnosti je da doprinosi svojoj zajednici. Smatra se da je mentalno zdravlje preduslov i temeljna odrednica kvaliteta života svakog čoveka.

Upravnik Klinike za psihijat­riju Univerzitetskog kliničkog centra Vojvodine profesor dr Vladimir Knežević kaže kako značaj mentalnih poremećaja proizilazi iz njihove velike učestalosti, kao i posledica koje zbog njih nastaju.

- Poznato je da posledice mentalnih poremećaja ne osećaju samo oboleli ljudi, nego i njihove porodice, kao i društvo u celini. Zbog toga ovi poremećaji predstavljaju značajan uzrok onesposobljenosti, kako u celom svetu tako i kod nas. Smatra se da će svaki četvrti ili peti čovek iz opšte populacije u jednom periodu svog života ispuniti kriterijume za postavljanje dijagnoze jednog od mentalnih poremećaja – navodi dr Knežević.

Osobe sa mentalnim poremećajima imaju značajno veći rizik od invaliditeta i smrti u odnosu na osobe iz opšte populacije. Poznato je da oboleli od depresije ili šizofrenije imaju čak 40 do 50 odsto povećan rizik od prevremene

Dr Knežević navodi da je nacionalno istraživanje o psihijatrijskim bolestima tokom pandemije pokazalo kako oko 10 odsto ljudi potpuno uvereno u teorije zavere povezane sa pandemijom, a koje se odnose na mišljenje da su virus stvorile farmaceutske kompanije kako bi prodale svoje lekove, da je virus namerno stvoren kako bi se smanjila prenaseljenost, kao i da su virus izmislili moćnici kako bi se obogatili.

smrti u odnosu na opštu populaciju i to dominantno zbog neprepoznatih ili zanemarenih somatskih problema, kao što su onkološki, kardiovaskularni, metabolički i drugi poremećaji, kao i suicida čija prevalenca je kod osoba sa mentalnim poremećajima neuporedivo veća.

- Sve to ukazuje da su osobe sa mentalnim poremećajima izrazito osetljiva i ranjiva populacija i da svaka vrsta nepovoljnih ličnih, porodičnih, profesionalnih i društvanih događanja negativno utiče na njihovo zdravstveno stanje. S tim u vezi se i dalje razmatra uticaj kovid-19 pandemije na populaciju osoba sa mentalnim poremećajima – napominje dr Knežević.

Prema njegovim rečima, podaci sugerišu da ljudi sa već postojećim mentalnim poremećajima ne izgledaju nesrazmerno ranjivi na infekciju kovid-19 od opšte populacije. Ipak, kada se ovi ljudi zaraze, veća je verovatnoća da će biti bolnički lečeni, te da će imati teške oblike bolesti, pa čak i češći smrtni ishod, u poređenju sa osobama bez mentalnih poremećaja. Posebno su ugrožene osobe sa mentalnim poremećajima, kao što su psihoze, kao i mladi ljudi sa mentalnim poremećajima.

- Kovid-19 epidemija svakako podrazumeva značajan stresor i baš zbog toga se unazad više od dve godine naglašava nepovoljan uticaj ove pojave na mentalno zdravlje, kako osoba bez istorije psihijatrijskih bolesti tako i osoba sa od ranije postojećim mentalnim poremećajima. Dobro je poznato da pandemija dovela do značajnog mentalnog distresa, odnosno psihičkih patnji i to bez izuzetka kod celokupne populacije, sa pojavama u vidu napetosti, brige i teskobe – istakao je profesor Knežević.

Kada se na strah doda i zahtevana socijalna distanca, iz perioda kada nismo bili u mogućnosti da budemo sa većinom bliskih ljudi, kod nezanemarljivog procenta ljudi bez istorije mentalnih poremećaja došlo je do mentalnih smetnji u vidu nesanice, anksioznosti, zabrinutosti i oštećenja koncentracije, dok je kod osoba sa od ranije dijagnostikovanim mentalanim poremećajima često zbog toga dolazilo i do pogoršanja osnovne psiihijatrijske bolesti. U tom smislu su i osobe sa od ranije postojećim psihološko-psihijatrijskim tegobama bile ranjivija populacija.

Dr Knežević objašnjava da je učestalost mentalnih poremećaja i smetnji u koralaciji sa više faktora. Za nastanak, održavanje i intenzitet teškoća mentalnog funkcionisanja važni su individualna predispozicija i opšti zdravstveni status. Pandemija je donela to da su se tim fakotorima pridružili i novi značajni spoljni faktori, odnosno opasnost od izlaganja virusu i zaraze, kao i zabrinutost za svoje i zdravlje drugih ljudi.

- Uz to, pandemiju su pratili i širenje teorija zavere, pojačana usamljenost zbog protivepidemijskih mera, kao i druge stresne situacije koje su mogle uticati na psihičko stanje i kvalitet života. Jedno od glavnih objašnjenja za intenziviranje mentalnih smetnji je stres izazvan naglom i neželjenom društvenom izolacijom koja je rezultat pandemije. Sa ovim su, kao doprinoseći faktor, bila povezana ograničenja mogućnosti za rad i društvenu podršku. Pored toga, značajni faktori odnosno stresori koji su doveli do povećanja anksioznosti i depresije su finansijske brige, usamljenost, strah od infekcije, patnja nakon eventualne smrti bliskih osoba, kao i premorenost kod osoba koje su neposredno ili posredno učestvovale u zbrinjavanju obolelih od infekcije – istakao je dr Knežević.

- Svetska zdravstvena organizacija objavila je podatak da je u prvoj godini pandemije globalna prevalencija anksioznosti i depresije u opštoj populaciji porasla čak za ogromnih 25 odsto u odnosu na period pre pandemije. Zabrinutost zbog potencijalnog i očekivanog pogoršanja stanja mentalnog zdravlja kod stanovništva navela je većinu zemalja da uključe mentalno zdravlje i psihosocijalnu podršku u svoje planove za reagovanje na kovid-19 – naveo je dr Knežević.

Kada se posmatraju pojedine kategorije ljudi, zvanične procene iz novih studija o globalnom teretu bolesti pokazuju da je pandemija posebno nepovoljno uticala na mentalno zdravlje mladih. Ovo je dovelo do konkretnih posledica, odnosno porasta rizika od autoagresije u ovoj populaciji.

- Pored toga, ukazano je i da su žene, verovatno zbog svojih specifičnih društvenih uloga, bile teže i značajnije pogođene u smislu smetnji mentalnog zdravlja nego muškarci, kao i da su ljudi sa već postojećim fizičkim zdravstvenim stanjima, kao što su astma, rak i srčana oboljenja, bili skloniji razvoju simptoma mentalnih poremećaja – ukazuje dr Knežević.

Napominje da su stručnjaci iz oblasti psihijatrije, psihologije i socijalne medicine uz podršku Fonda za nauku Republike Srbije prepoznali važnost uticaja pandemije na mentalno zdravlje i sproveli istraživanje „Psihijatrijski poremećaji, distres i pandemija kovid-19 u Srbiji: rezultati na nacionalno reprezentativnom uzorku“: Istraživanje je obuhvatilo više od 1.200 ispitanika.

- U istraživanju je utvrđeno da u drugoj godini pandemije 15 odsto odrasle populacije u Srbiji ispunjava kriterijum za jedan ili više psihijatrijskih poremećaja. To bi značilo da u Srbiji oko 700.000 odraslih osoba ima neku vrstu mentalnog poremećaja. Najviše ispitanika je imalo poremećaj izazvan upotrebom alkohola (7,6 odsto), depresivni poremećaj (2,2 odsto), generalizovani anksiozni poremećaj (2 odsto), psihotični poremećaj (1,6 odsto), dok je ukupno oko 5 odsto ispitanika iz uzorka ispunjavalo kriterijume za bilo koji anksiozni poremećaj – navodi dr Knežević.

Povećanje prevalencije problema mentalnog zdravlja koincidiralo je sa ograničenim mogućnostima u pogledu zaštite mentalnog zdravlja tokom trajanja pandemije. Naime, preraspodela kapaciteta zdravstvenog sistema zbog pojave velikog broja zaraženih osoba kao i strah kod osoba sa mentalnim smetnjama da odlaze u zdravstvene ustanove kako se ne bi izložili zaražavanju dovele su do određenih nedostataka, kao uostalom i u celom svetu.

- Vodeći se stručnim psihijatrijskim i epidemiološkim protokolima organizacija psihijatrijske službe Kliničkog centra Vojvodine je pretrpela izmene u cilju pravljenja balansa između pružanja kontinuirane i adekvatne zaštite mentalnog zdravlja, odnosno lečenja osoba sa mentalnim poremećajima, i redukcije epidemioloških rizika za pacijente. Zgrada Klinike za psihijatriju jedna od retkih građevina u Kliničkom centru Vojvodine koja nije stavljena na raspolaganje za lečenje osoba sa kovid-19 virusnom infekcijom – objašnjava dr Knežević.

Navodi i da su, u cilju smanjenja rizika od zaražavanja bolesnika, obustavljene posete bolesnicima na Klinici, kontinuirano se sprovode protivepidemijske mere prema protokolu za zdravstvene ustanove. Formiran je i fizički odvojen prijemni blok u kome se svi bolesnici čije zdravstveno stanje zahteva hospitalizaciju testiraju na prisustvo virusa. Uz psihijatrijsko lečenje kontinuirano se sprovodi monitoring na prisustvo simptoma respiratorne infekcije kod hospitalizovanih bolesnika, svi bolesnici kod kojih se postavi sumnja na virusnu infekciju se izoluju i testiraju PCR metodom, bolesnici kod kojih se potvrdi virusna infekcija lečenje nastavljaju u kovid jedinici KCV, kontinuirano se kod zaposlenih sprovodi monitoring eventualne pojave simptomatike infekcije.

- Pandemija je u organizacionom i stručnom smislu dovela do značajnih izazova za zdravstveni sistem koji se uz maksimalno angažovanje svih dostupnih resursa trudi da pacijentima pruži što bolju zdravstvenu zaštitu uz što manje epidemiološke rizike – napominje dr Knežević.

Ljubica Petrović