Fotografije Radivoja Simonovića oplemenile naučna dela

Matica srpska i srpska intelektualna elita pokrenuli su u 19. veku pitanje da li će Srbi opstati unutar nekadašnje granice Austrougarske monarhije.

Među istaknutim ličnostima koji su se bavili tom problematikom bio je Jovan Cvijić, koji je između ostalog izučavao demografiju i antropogeografiju (bavi se proučavanjem odnosa prirodne sredine i čoveka, prostornog razmeštanja ljudi, kao kulturnih i privrednih prostora). Svojim radom dao je veliki doprinos u određivanju političkih granica nove jugoslovenske države nakon Prvog svetskog rata. Prikupljena znanja koristio je da omeđi prostore etničkog prostiranja južnoslovenskih naroda, pa je početkom 1919. godine  postavljen za predsednika teritorijalne sekcije u okviru državne delegacije na Mirovnoj konferenciji u Parizu gde su, zahvaljujući njegovom zalaganju kao i zalaganju Mihajla Pupina, određene granice nove države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Cvijićev rad možda ne bi bio toliko uverljiv i kvalitetan da nije bilo njegovog saradnika, lekara, istraživača i fotografa dr Radivoja Simonovića, koji je bio jedan je od sastavljača Memoranduma o Bajskom trouglu za utvrđivanje jugoslovensko-mađarske granice.

- Simonović počinje da se interesuje za etnologiju i uspostavlja saradnju sa Cvijićem kom je, pre svega fotografijama, oplemenjivao naučna dela - kaže muzejski savetnik i etnolog u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu Bogdan Šekarić dodajući da je Simonović fotografijama uspeo da ilustruje svu raznovrsnost etnoloških i kulturno – istorijskih motiva zabeleženih u Bačkoj, Baranji, Slavoniji, Sremu i Banatu. – U vreme Pariske mirovne konferencije trebalo je materijalno dokazati da u Baranji zaista živi slovensko stanovništo, što je ugarska strana uporno pokušavala da ospori. Upravo su Simonovićeve fotografije slovenskog življa, njihove nošnje i fizički izgled, bile ključan i opipljiv dokaz za to, te je građa koju je sačinio postala sastavi deo memoranduma Šokaca, Bunjevaca i Srba koji je poslat u Pariz kao svedočanstvo. Tako su njegove fotografije svojevremeno imale i snažan politički kontekst, pored kulturnog uticaja.

Fond od 2.500 fotografija

Simonović je s putovanja doneo više hiljada fotografija, od kojih se najveći broj, oko 2.500 fotografija i staklenih ploča, čuva u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu, a ostali radovi se nalaze u značajnim ustanovama u državama bivše Jugoslavije.

- Rezultat njegovih etnografskih istraživanja Vojvodine je velika kolekcija fotografija iz Srema, Bačke i Banata - objašnjava Šekarić. -  Među njima svojom lepotom posebnu pažnju zavređuju portreti Srba iz Ledinaca, kao i fotografije Klimenata, nastale tokom njegovog boravka u Hrtkovcima. Plene i fotografije naselja u Bačkoj, te fotografije Srba iz Sombora i njegove okoline, Šokica iz Bača, Vajske, Sonte, Bačkog Brega, Bačkog Monoštora i Plavne, Švabica iz okoline Sombora, kao i Slovakinja iz Selenče.

Važan segment Simonovićevog opusa predstavljaju fotografije koje su nastale kao rezultat njegovog učešća u etnografskim istraživanjima, a  fotografije nastale u Vojvodini svedoče o potrazi za etničkim identitetom. - Istraživanja su bila podstaknuta Simonovićevim naučnim interesovanjem za život etničkih grupa u izolovanim područjima, gde je po njegovom mišljenju, bilo najlakše uočiti karakteristične antropološke tipove i sačuvane stare tipove narodnih nošnji. Simonović je smatrao da je seljačko stanovništvo osnov jednog naroda, jer ono predstavlja ono što je najbolje i najvitalnije. Zbog toga je fotografisao ljude u narodnim nošnjama, jer prema njegovom mišljenju to najbolje ilustruje vrednoću i snagu tih ljudi, koji se bore da sačuvaju svoje parče zemlje - objašnjava Šekarić.

Simonovićev fotografski opus značajan je ilustrativni izvor i o narodnoj nošnji Srba u Banatskoj Crnoj Gori (istorijska oblast u Rumuniji istočno od Temišvara). Boraveći tokom 1907. godine u ovom delu rumunskog Banata, snimio je više portreta i zajedničkih fotografija Srba iz Petrovog Sela, Lukarevca, Kraljevaca i Stančeva u narodnoj nošnji, koja je već tada bila uobičajena kod ostalog srpskog stanovništva panonskog kulturnog areala.

Smatrao je da kao pojedinac mora doprineti razvoju svoje zajednice, bez čega ne bi ni mogao da bude uspešan niti vredan pomena. Njegova polazna tačka je istinsko rodoljublje, zagovarao je da je pitanje nacionalnog sukoba rezultat neznanja, dok je osnovni razlog „propasti jednog naroda“ nerađanje i gubitak zemlje za koju je seljak tesno vezan, ali i nadrikultura, odnosno pojedinci koji se predstavljaju kao nosioci kulture, a u stvari seju mržnju.

Silvia Kovač