Digitalna rekonstrukcija dvorane na Trifkovićevom trgu: Projekat „Izbrisano pamćenje”

Nekada se one mogu koristiti za napredak čitavog procesa same zaštite, a nekada kao kvalitetna vizuelna ilustracija ahitekture prethodnih vremena.

Protekle se godine troje profesora novosadske Akademije umetnosti odlučilo za jedan krajnje neobičan projekat koji nije bio direktno vezan za zaštitu spomenika kulture ali je pokušao da odgovori na uvek zanimljivo pitanje – kako su nekada izgledali objekati koji danas više ne postoje. Rukovodilac projekta docent Miroslav Šilić, arhitekata i akademski slikar, dr Dubravka Đukanović, arhitekata konzervator i Mina Cvetinović Pavkov, docent u oblasti animacije i vizuelnih efekata, kroz projekat “Izbrisano pamćenje” između ostalih izveli su (elektronsku) rekonstrukciji danas nepostojećeg pozorišta na Trfkovićevom trgu. Samo na osnovu sačuvanih planova autori su uspeli da ponove provobitan izgled prve prave pozorišne dvorane u Novom Sadu.

Zgrada Građanske dvorane svečano je otvorena u decembru 1871. godine a građena je po projektima Đerđa (Georga) Molnara (1829-1899), najpoznatijeg novosadskog graditelja druge polovine 19. veka koji je između ostalog autor Gradske kuće i rimokatoličke crkve Svetog Imena Marijinog na glavnog gradskom trgu. Mada je bila multifunkcionalna služeći uglavnom kao balska dvorana za zabavu, ova zgrada je uz malo preudešavanja brzo prelazila u formu prave pozorišne sale. Ostala su i neka znimljiva svedočenja o atmosferi u dvorani kada bi orkestar svirao neku poznatu i popularnu melodiju u toku predstave, cela dvorana bi pevala, pa je stvarano posebno raspoloženje koje se često potom prenosilo na ulice i kafane. U ovoj jednostavnoj zgradi na Trifkovićevom trgu svoje role igrali su neki od najpoznatijih srpskih glumica i glumaca toga doba – rano preminuli Laza Telečki u ovoj je dvorani odigrao neke od svojih poslednjih uloga, bračni par Dimitrije i Draga Ružić, legendarni Pera Dobrinović, a prve glumačke korake tu je napravio i velikan srpskog glumišta Ilija Stanojević (Čiča Ilija). Kako je objekat bio privremenog karaktera, podignut na oročeno vreme, a potom, usled političkih razloga, srušen i razgrađen 1892. a materijal prenet u dvorište Hotela Vojvodine i iskorišćen za zidanje sledećeg pozorišnog doma, Pozorišta Dunđerskih, arh. Vladimira Nikolića, 1895. Pozorište je izgorelo u januaru 1928. godine.

Izložbu “Izbrisano pamćenje: vizuelna rekonstrukcija nestalog arhitektonskog nasleđa Novog Sada” obuhvatala je primere šest postojećih i nepostojećih objekata a pratio ju je katalog sa opširnim tekstom i nizom ilustracija, dok je projekat predstavljen na izložbama u Novom Sadu i na Salonu arhitekture u Beogradu. Tako su autori, na zanimljiv i slikovit način, ponovili slike prošlosti kroz prikaze dva pomenuta pozorišta, Bioskopa “Odeon” i “Korzo”, prvobitne zgrade Matice srpske na Trgu slobode i porušene Jermenske crkve. Pri radu autori su koristili nove tehničke i tehnološke mogućnosti kao što je metod kompozitinga, pri kom se uklapa kompjuterski trodimenzionalni model sa realnim video snimkom čime se dobija snimak nekadašnjeg objekta u sadašnjim prostornim okolnostima. Svakako je za pohvalu veliki trud autora da kroz intelektualnu igru, ali i precizno istraživanje i rekonstrukciju, učini ponovo vidljivim nekoliko danas nepostojećih objekata koji su imali veliki simbolični i kulturni značaj u gradu tokom druge polovine 19. veka a od kojih se posebno ističe Građanska dvorana na Trifkovićevom trgu.

Vladimir Mitrović