VILA SLIKARA JOŽEFA VARKONJIJA U ZRENJANINU Spomenik kulture velike arhitektonske i stilske vrednosti
ZRENJANIN: Odlukom Vlade Republike Srbije, vila slikara Jožefa Varkonjija u Zrenjaninu pre pet godina je utvrđena za spomenik kulture. Kako je navedeno u obrazloženju, ova vila, na adresi Kej 2. oktobra 27 i koja je u privatnoj svojini, jedna je od najznačajnijih građevina van najuže zone starog jezgra Zrenjanina.
Slikar impresionista Jožef Varkonji je koristio svoju vilu za stanovanje, ali je u letnjim mesecima njene prostorije pretvarao u slikarski atelje, okupljajući oko sebe umetnike iz cele južne Ugarske. Sagrađena je 1910. godine na prostranoj i parkovski uređenoj parceli, duboko uvučena i udaljena od ulične regulacije, a u blizini nekadašnjeg meandra reke Begej.
„Harmonično zdanje, skladnih proporcija, uspelo je ostvarenje talentovanog Matiasa Štifela, lokalnog projektanta i građevinskog majstora. Prizemna građevina, pravougaone osnove sa mansardom u kojoj je bio umetnikov atelje, sagrađena je u stilu secesije. Fasada je komponovana simetrično, a obrađena jednostavno, sa prostranim lučnim otvorima u prizemlju i na mansardi”, navedeno je u odluci Vlade Srbije.
Dodaje se da je ovaj spomenik kulture značajan kako zbog arhitektonsko-stilskih vrednosti, kao izuzetno ostvarenje secesije u Vojvodini, tako i zbog kulturno-istorijskih vrednosti, kao mesto okupljanja i stvaranja grupe poznatih slikara.
Jožef Varkonji je rođen u Sečnju 1879. a preminuo je u Petrovgradu, 2. oktobra 1938. godine. Kao stipendista Torontalske županije studirao je na Crtačkoj školi u Budimpešti.
Po povratku u Banat, zaposlio se kao županijski činovnik u Velikom Bečkereku i priključio grupi torontalskih slikara. Bio je jedan od osnivača „velikobečkerečkih impresionista”. Pokušao je da realizuje ideju o osnivanju umetničke kolonije u gradu, okupivši 1931. godine nekoliko slikara sa prostora Vojvodine u svojoj kući na obali Begeja. Radio je slike u akvarelu i ulju, a najviše je slikao pejzaže.
Ž. Balaban