U Zrenjaninu uskoro ulica u čast dobrotvora Save Lozanića

Ovu inicijativu pokrenula je Međunarodna kulturna mreža „Projekat Rastko“ sa sedištem u Beogradu. U temeljno obrazloženom dopisu, predlaže se Komisiji za utvrđivanje naziva ulica i trgova Grada Zrenjanina, da po jednu od ulica u Melencima i Zrenjaninu nazove po čuvenom zvonolivcu i velikom dobrotvoru Savi Lozaniću (Melenci, 1882. — Celje, 1952).

– Naš predlog višestruko ispunjava načela iz Odluke o utvrđivanju naziva ulica i trgova, objavljenoj u službenim listovima Grada Zrenjanina. To se vidi i iz Lozanićeve biografije. Rano ostavši siroče, Melenčanin Sava Lozanić kao dečak dolazi u Beograd. Tamo je decenijama radio da bi postao ugledni privrednik i član zajednice, vlasnik livnice „Merkur“. Bio je u osnivačkoj generaciji koja je utemeljila Kulturno–umetničko društvo „Abrašević“, kao i pevač u crkvenom horu – navodi u obrazloženju predloga predsednik i osnivač Kulturne mreže „Projekat Rastko“, srpski pisac i izdavač Zoran Stefanović.

Lozanić je bio i četiri godine u srpskoj vojsci u Prvom svetskom ratu. Između dva svetska rata napravio je crkvena zvona za desetine srpskih crkava. To je učinio da bi se nadomestila ona zvona koja je austrougarska vojska sistematski skinula i prelila u topovsku đulad, objašnjava Stefanović.

On napominje da zvona koja su izrađena u „Merkuru“ svojim „mekanim i toplim glasom“ odlikuju beogradske crkve, Dečane, Mileševu, Sarajevo, Cetinje…

– I danas širom nekadašnje Jugoslavije ova zvona iskazuju identitet srpske pravoslavne, ali i drugih vera, rimokatoličke i protestantske. Nema ih više samo u onim krajevima i mestima gde su, u Drugom svetskom ratu i ratovima devedesetih, srpske crkve iznova rušene. To je slučaj u Jasenovcu, Mostaru, i sa kosovsko–metohijskim crkvama – napominje Stefanović.

On ističe da je Lozanić, osim trajnog doprinosa našoj verskoj kulturi, nakon Prvog svetskog rata, u narodu s ponosom oslovljavan kao „Majka Srbija“.

– Sa razlogom, jer je, osim svojih radnika, materijalno pomagao ljude u nevolji. To je činio kroz „Akciju pomoći nezaposlenim i bednim u Kraljevini Jugoslaviji“, nazvanoj „Zimska pomoć“. Pomagao je Središnju upravu Doma invalida, kao i esnafske kolege–zanatlije, kroz Prvu obućarsku zadrugu u bolesti i smrti, koja je služila svim zanatlijama. I direktno je delio pomoć siromašnim i bolesnim građanima, štićenicima Doma slepih u Zemunu. Pomagao je horske pevače KUD „Abrašević“, fudbalske igrače Beogradskog sportskog kluba (BSK), pa umetnike… Bio je i veliki dobrotvor Srpske pravoslavne crkve. Darivao je novac i zvona, kao na primer crkvi Svetog Đorđa na Čukarici i drugima – podseća Stefanović.

U Drugom svetskom ratu, u nemačkom bombardovanju Beograda 6. aprila 1941. do temelja je uništena fabrika „Merkur“, koja nikada nije obnovljena. Danas Srbija nema sopstvenu livnicu crkvenih zvona, već se uvoze iz Austrije, Nemačke, Rusije… Umeće i tajna srpskih zvona posle Lozanića su nestali, navodi Stefanović.

On je, inače, uradio scenario za dugometražni film o Savi Lozaniću, koji je u režiji Dragana M. Ćirjanića snimila nacionalna medijska kuća Radio televizija Srbije. U ime Kulturne mreže „Projekat Rastko“ već je podneo inicijativu da jedna ulica u Beogradu ponese časno ime Save Lozanića.

Ž. Balaban