U Apatinu se čuva baština podunavskih Nemaca

Reč je upravo o svedočanstvima istorije i kulture stanovništva mesta u Bačkoj koja su bila naseljena Nemcima.

Sasvim očekivano, arhivska građa posebno je obimna upravo u slučaju Apatina i njemu obližnjih Prigrevice, Oyaka, Karavukova i Srpskog Miletića. Prema rečima Borisa Mašića koji je ovu zbirku sakupljao godinama, u napuštenim crkvama, privatnim legatima, po tavanima i podrumima starih kuća, radi se o dokumentima iz kojih se može videti kompletna istorija ovih bačkih naselja.

- Sredio sam građu, vodeći računa da zbirke ostanu autentične. Najdragocenije su zbirke od 17. do 19. veka, mada je najstarija knjiga  štampana 1600. godine, a ona posle nje, ništa manje daleke 1618. godine sa ekslibrisom vladara, kneza Leopolda Kunigl od Tirola - svedoči Mašić o mukotrpno sakupljanoj i sistematizovanoj zbirci i dodaje da se iz obrađene arhivske građe može zaključiti da su biblioteke parohijskih crkava sa kraja 18. i početka 19. veka bile rasadnici znanja i kulture mesta naseljenih Nemcima koji su u Apatin dolazili većinom „ulmskim kutijama”, dunavskim lađama namenjenim za prevoz tereta i ljudstva tokom kolonizacije.

U biblioteci su i dela Aristotela, Sokrata, Platona, Tacita, Cicerona i drugih klasika, pisana i na drugim jezicima sem nemačkog, maternjeg jezika kolonista iz 17. veka.

Adam Berenc  (19. septembar 1898, Apatin - 21. oktobar 1968, Kaloča) bio je katolički sveštenik, novinar i protivnik nacizma među Nemcima u Jugoslaviji. Berenc je još 1942. upozoravao o predstojećom isključenju i kolektivnom iseljavanju podunavskih Švaba. Novine, u kojima je dokumentovan pokret otpora, bile su „megafon protivnika nacizma“, a zabranile su, ih na zahtev Nemačke, tadašnje mađarske okupacione vlasti.

Veliki legati, kao što je biblioteka sveštenika Leonarda Gerstnera i Jovana Jaskoviča iz 18. veka, predstavljaju jedinstvenu zbirku, kao i knjige iz misije Beograda 1717. godine i pravoslavnih manastira na Fruškoj Gori, kao što su Remeta, Krušedol i Rakovac. Sve knjige traže stručnu zaštitu i obradu, naglašava Mašić. Sakupljanje starih knjiga je započeto kada je katolička crkva  apatinskom Centru „Adam Berenc“, pored kuće, ostavila na raspolaganju ceo sačuvani arhivski fond crkve Srca Isusovog i samog Berenca.

- Nakon više devastacija, u župnoj kući su srećom pronađeni delovi crkvene arhive, kao i velike Berencove biblioteke sa zbirkom periodike i časopisa „Die Donau“ u kojima su brojni tekstovi koji svedoče o borbi Berenca protiv nacionalsocijalizma, ali je i sve

više porodica koje nam zaveštavaju svoje nasleđene knjige- kaže Mašić, za čiju, pomalo neobičnu, zbirku vlada sve veći interes u zemlji, ali i u postojbini podunavskih Švaba, samoj Nemačkoj.

Upravo zbog toga rimokatolička biskupija Bačke je odlučila, posle uvida stručnjaka u bibliotečki fond, da Centar „Adam Berenc”, postane deo nemačke katoličke bibliotečke arhive. Kako kaže Mašić ovo je i bio povod da Centar „Adam Berenc” bude pozvan da bisere svoje zbirke predstavi u nemačkom Muzeju u Ulmu.

M. Miljenović