Spomenik Kralju Ujedinitelju ponovo u Somboru

Naime, kao jedna od tačaka dnevnog reda, na inicijativu najbrojnije i superiorno vlasne odborničke grupe u lokalnom parlamentu, one Srpske napredne stranke, nametnula se i inicijativa za vraćanje spomenika srpskom monarhu, zapamćenom kao Ujedinitelj svih južnih Slovena u , ispostavilo se nesrećnu, prvo Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, a potom Kraljevinu Jugoslaviju.

Ova inicijativa, koju su pre nekoliko dana zvanično podržali i iz Bunjevačkog nacionalnog veća, dobila je zeleno svetlo ogromne većine odbornika, što je bio preduslov da se pokrenu administrativni točkovi koji bi u konačnici vratili negdanje znamenje posvećeno Aleksandru Karađorđeviću koje je u vrlo kratkom vremenskom periodu krasilo glavnu gradsku ulicu koja danas nosi ime njegovog oca.

Spomenik kralju je 1940. godine izrađen i postavljen na glavnu varošku ulicu, tačnije Trg Svetog Georgija, ali mu je burni period koji je usledio odredio hudu sudbinu. Ovo impozantno vajarsko delo Antuna Avgustinčića svečano je otkriveno 20. jula te godine u prisustvu tadašnjeg jugoslovenskog državnog vrha, ali je sklonjeno nepunu godinu dana kasnije, prilikom ulaska fašističke mađarske soldateske u Sombor.

Mada im je prva okupaciona mera bila da pobiju 80-tak najuglednijih građana srpske i jevrejske nacionalnosti, hortijevci su se sa spomenikom jugoslovenskog kralja obračunali relativno „civilizovano”, pošto je Aleksandar na konju samo skinut sa ništa manje impozantnog kamenog postamenta i smešten u Gradski muzej. Tamo je čamio sve do 1954. godine, kada je sav u bronzi i na konju „otkasao” u kragujevačku topolivnicu gde je pretopljen, a odatle se reinkarniran u dinare vratio, ne bi li pomogao lokalnom fudbalskom klubu „Radnički” da postavi ogradu oko stadiona.

Kako će se ceo projekat povratka spomenika oslobodilačkog i ujediniteljskog kralja na glavnu gradsku ulicu dalje odvijati ostaje da se vidi, pogotovo u svetlu toga što je već nekoliko puta pokušavan sličan poduhvat, neslavno propadao. Jedan do razloga neuspeha sličnih inicijativa bio taj da ne postoji kalup za novo odlivanje istovetnog spomenika samog kralja, iako bi se konj na kome sedi pobednički kralj mogao rekonstuisati zahvaljujući tome da kalup još uvek postoji u muzeju slavnog vajara u Hrvatskoj.

Pitaju se i zaštitari

Zanimljivo je da je jedna od poslednjih inicijativa o povratku spomenika Aleksandru Karađorđeviću na somborski Trg Svetog Georgija zamrla prilikom velike rekonstrukcije glavne gradske Ulice Kralja Petra u čijem je sklopu i sam trg. Tada su vlasti, oličene pre svega u isto tako nadmoćnoj Demokratskoj stranci, odbile da uopšte razgovaraju o toj inicijativi, pozivajući se na mišljenje nadležnog Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, iz kog su smatrali da je spomenik bio isuviše kratko na somborskoj glavnoj ulici da bi bio na nju i vraćen. Da li su u ovoj ustanovi u međuvremenu promenili mišljenje, ostaje da se vidi.

Do sada je postajalo nekoliko istovetnih inicijativa za povratak spomenika kralju Aleksandru na somborsku glavnu ulicu, ali su one bile blokirane, između ostalog i sredinom prošle decenije tvrdnjama tadašnjih vlasti da srpski i jugoslovenski monarh nije učinio apsolutno ništa za Sombor i njegove žitelje, očigledno zanemarujući činjenicu da je to „ništa“ bilo oslobođenje od Austrougarske i priključenje matici Srbiji. U jednom momentu je jedna od tih inicijativa prošla čak i sito gradskog parlamenta, donesena je odluka u velikom delu slična jučerašnjoj, ali je kasnije „zamrla“ u nadležnoj gradskoj Komisiji za postavljanje spomen- obeležja, pa ostaje da se vidi da li će se impozantni spomenik vladaru mučki ubijenom u Marseju 1934. godine, vratiti u Sombor makar na stogodišnjicu završetka Velikog rata.

M. Miljenović