Somborski pedagoški fakultet u godini velikog jubileja

Kasnije, skraćeno nazvana Norma, nastala je samopregornim i prosvetiteljskim radom znamenitog Avrama Mrazovića.

Preteča potonje Preparandije, prve visokoškolske ustanove namenjene obrazovanju učitelja, koja je posle osnivanja i kratkog boravka u Sent Andreji, preseljena u Sombor u kome njene tradicije i danas baštini ovdašnji Pedagoški fakultet, Mrazovićeva Norma je ostavila neizbrisiv trag u slovenskoj prosveti, pa je 1. maj 1778. godine kada je ona i počela sa radom, upisan zlatnim slovima u povesnici srpske prosvete, čulo se na tribini organizovanoj ovim povodom na Pedagoškom fakultetu.

- Istorija naše škole, od Mrazovićeve Norme, preko Preparandije do saveremenog Pedagoškog fakulteta može da se sabere u dve ključne reči, identitet kao samosvest i odanost svome jeziku, duhu i kulturi i modernizacija, kao otvorenost za tekovine prosvećenosti, naučnog i civilizacijskog razvoja - naglasio je prof. dr Željko Vučković, dekan somborskog Pedagoškog fakulteta, u kojem je ovom tribinom i zvanično otpočela proslava godine velikog jubileja.

Koliko je obrazovanje učitelja duboko ukorenjeno u život i istoriju Sombora, ne svedoči samo postojanje današnjeg Pedagoškog fakulteta, već i to što su pravi urbani znaci prepoznavanja ovog grada upravo zdanja u kojima su se srpski učitelji gotovo četvrt milenijuma pripremali za svoje uzvišeno zvanje. Tako na zgradi sadašnje Crkvene opštine Srpske pravoslavne crkve i danas stoji ploča koja upućuje na to da je upravo tu nastala u bivstovala Norma, dok je zgrada Preparandije, legat patrijarha Georgija Brankovića, i danas nezaobilazna istorijsko-turistička tačka Sombora.

Dragocen je doprinos somborskog učilišta u izgradnji profesionalnog habitusa, ugleda i dostojanstva srpskih učitelja, a 240 godina njihovog školovanja je tradicija koju Pedagoški fakultet sa ponosom nastavlja. Ako se uzme u obzir da su Norma i Preparandija u jasnom modernizacijskom ključu školovale učitelje od 1778. godine do danas i da su kontinuitet i samosvest nešto što određuje identitet pojedinca i nacije, može se reći da je Norma u temelju Novosadskog univerziteta, rekao dekan Vučković, dok je njegov kolega, prof. dr Saša Marković dao i kratak istorijski prikaz konteksta u okviru kog je nastala Norma.

- Reč je o periodu sredine 18 veka, vremenu geopolitičkog i duhovnog previranja, kada su se nove ideje pod snažnim uticajem humanizma i renesanse pretvorile u prosvetiteljski pravac, pa je stvaranje sistema obrazovanja značajan iskorak u sticanju identiteta jednog naroda - rekao je Marković, koji je naglasio da je oslanjajući se na tradicionalne vrednosti prosvetiteljstvo dovelo do modernizacije obrazovanja u Srba, te da su nastojanja Avrama Mrazovića i Teodora Jankovića bila usmerena ka uvođenju obaveznog osnovnoškolskog obrazovanja, čemu je preduslov bio osnivanje tri tipa škola, trivijalnih, normalnih i glavne škole.  Mrazović je započeo primenu Felbigerovih upustava u škole kao i novu didaktiku koja podrazumeva frontalni rad sa decom sa akcentom na lični primer. Učitelji su bili istaknuti intelektualci, a veliki uzor za školovanje dece tog doba bio je Dositej Obradović. Život Norme, usled geopolitičkih previranja prestaje 1811. godine, da bi već iduće bila otvorena njena naslednica – Preparandija u Sent Andreji.

M. Miljenović