Skrivena kulturna baština po selima

Ovi objekti ili prostorne celine imaju veliku kulturnu i istorijsku vrednost i to je nešto što bi svaki putnik namernik ili turista morao videti.

Prema podacima Zavoda, u Aradcu su pod prethodnu zaštitu stavljene Srpska pravoslavna crkva Svetog Arhangela i Slovačka evangelistička crkva. Belo Blato ima nekoliko značajnih objekata, ali i prostornu kulturno istorijsku celinu – centar sela. U okviru te celine pod prethodnu zaštitu stavljene su Slovačka evangelistička crkva, koja je u postupku utvrđivanja za spomenik kluture. Tu su i crkva Svete Elizabete (rimokatolička), zgrada osnovne škole, spomenik poginulim borcima NOR-a i građanska kuća koja se nalazi u Ulici Geogri Dimitrova 32. Izvan te celine, pod prethodnom zaštitom su i vetrenjača i kuća – trščara u Vinogradskoj ulici broj 30.

Pod prethodnom zaštitom u Elemiru su rimokatolička crkva Svetog Augustina i lokacija sa obeležjem stare pravoslavne crkve koja se nalazi na ugu Lenjinove i Zmaj Jovine ulice. U Ečki to su rumunska škola u ulici Maršala Tita, mlin u Novosadskoj ulici, kao i kompleks zgrada stare ustave – prevodnice u Begejskoj ulici. U Jankovom Mostu pod prethodnu zaštitu stavljene su rumunska pravoslavna crkva, kao i rumunska grkokatolička crkva.

Kako saznajemo u zrenjaninskom Zavodu za zaštitu spomenika kulture, u Kleku se pod prethodnom zaštitom nalazi zgrada bivše štedionice u Ulici Vase Miskina, kao i kompleks zgrada sa starom ustavom – prevodnicom i mostom na plovnom Begeju. U Knićaninu, to je kuća sa starom trgovinskom radnjom u Žarka Zrenjanina 27, a u Lazarevu nemačka evangelistička crkva.

U Orlovatu, pod prethodnom zaštitom su zgrada železničke stanice za teretni saobraćaj sa vodotornjem i drvenim magacinom, graničarska zgrada, mlin, nadgrobni spomenik Urošu Prediću na seoskom groblju. Tu je i prostor sa obeležjem prvobitne crkve i stari nadgrobni spomenici na toj lokaciji, kapela sa vodicom na obali Tamiša i spomenik Đorđu Radivojeviću u ataru sela.

U Melencima pod prethodnom zaštitom nalazi se Bibićeva kuća, koja je u postupku utvrđivanja za spomenik kulture, zatim paviljon u Banji Rusandi, zgrada stare opštine, a danas mesne zajednice u Ulici Srpskih vladara 64, i nadgrobni spomenik sveštenika Petra Gavrila iz 1789. godine na velikom groblju.

Pod prethodnu zaštitu u Perlezu stavljena je prostorno kulutrno istorijska celina – centar sela. Unutar te celine, pod prethodnu zaštitu stavljeni su trg Župni dvor i rimokatolička crkva, stara kafana, stara zgrada suda i zatvora i zgrada vodne uprave. Van ove celine pod prethodnom zaštitom su stara crkva Svetih arhangela Mihaila i Gavrila, stari nadgrobni spomenici na „Siškom” groblju, Sveta vodica iza tog groblja i Sveta vodica sa kapelicom posvećena letnjem Arhangelu Gavrilu, uz obalu rečice Petre.

U Tomaševcu pod prethodnu zaštitu stavljeni su graničarska zgrada, grobljanska kapela porodice Nikolić, nekoliko nadgrobnih spomenika na seoskom groblju iz 18. i prve polovine 19. veka, kao i Svete vodice (bunar, kapela i krst) koji se nalaze na pašnjaku Trnovača. U Farkaždinu pod prethodnom zaštitom je hram Srpske pravoslavne crkve. U Čenti to su kompleks stare crpne stanice na parni i dizel pogon, lokacija prvobitne seoske crkve sa starim nadgrobnim spomenicima, kuća sa okućnicom u Zmaj Jovinoj ulici 24 i kuća u Ulici Nikole Tesle broj 6.

Ž. Balaban