SIMBOLIČNI „KAMEN SPOTICANJA” PRVO JE POSTAVLJEN U ZRENJANINU Žrtve nacista imaju imena
ZRENJANIN: Prvi grad u Srbiji u kome je podignuto spomen-obeležje „Kamen spoticanja”, u znak sećanja na građane jevrejske nacionalno-sti koji su postali
žrtve Holokausta, bio je Zrenjanin.
Početkom 2020. je najavljeno postavljanje „Kamena spoticanja”, da bi u leto naredne godine, prilikom obeležavanja godišnjice jednog od najtragičnijih događaja u istoriji grada, osam decenija od deportacije petrovgradskih Jevreja 18. avgusta 1941. godine, bila postavljena prva spomen-obeležja. Inicijativu za njihovo podizanje podnela je Jevrejska opština Zrenjanin, a saglasnost na predlog dalo je i tadašnje Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.
Po uzoru na više evropskih zemalja, u kojima je postavljen veći broj takvih obeležja, u Zrenjaninu je „Kamen spoticanja” posvećen jevrejskim porodicama Elek, Ekštajn, Kunstler, Đarfaš i Ivanji i nalazi se na pet lokacija širom grada, na kojima su stanovale te porodice.
„Kamen spoticanja” za prve žrtve fašizma u gradu na Begeju, porodicu Elek, postavljen je na adresi Petra Drapšina 15, ispred objekta u sklopu nekadašnje Fabrike šećera. U Ulici kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića 39, ispred jednospratne stambene zgrade sa lokalom, postavljen je kamen za porodicu Ekštajn, a u istoj ulici, ispred zgrade sa brojem 47, u kojoj se nalazi Centralna apoteka, za porodicu Ivanji. Spomen-obeležje za porodicu Kunstler je na adresi Svetosavska 31, ispred stambene zgrade u kojoj je danas Dom zdravlja, a za porodicu Đarfaš na Keju 2. oktobra 17, ispred današnjeg objekta Mesne zajednice „Mala Amerika”.
Autorsko delo Nemca Gintera Demniga predstavlja mali kamen veličine 96x96 i visine 100 milimetara, koji se postavlja na pločnik ulice i na kom je naznačeno da je na toj lokaciji živela žrtva nacizma i navedeno njeno ime i prezime. Demnigova ideja personalizacije kamenova spoticanja bila je da se žrtvama Holokausta, koje su u koncentracionim logorima bile degradirane i svedene na običan broj, vrati identitet.
Postavljanje na pločnike ima za cilj da se prolaznici, saginjanjem i čitanjem imena i teksta na kamenu, simbolično poklone žrtvama nacističkog terora. Demnig želi da imena žrtava vrati na mesta na kojima su živeli. Mada samo ime inicira na spoticanje, Demnig citira jednog učenika koji je ovim povodom kazao: „Ne, ne saplićemo se samo i ne padamo, saplićemo se i glavom i srcem”.
Tekst i foto: Ž. Balaban
