RODNA KUĆA NOVAKA RADONIĆA ZAUVEK IZGUBLJENA Urušila se , nema popravke

Podignuta još u prvoj polovini XIX veka, uživala je mesto u starom delu naselja, neposredno u blizini hrama Srpske pravoslavne crkve. Po nekim navodima 2005. godine ostale su samo ruševine nekadašnje panonske lepotice, građene od naboja, sa naglašenim dekorativnim elementima provincijskog baroka.

Na sajtu Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture sa sedištem u Subotici, navodi se da se na nekadašnjem objektu tokom vremena mnogo toga radilo, te je krajnji izgled najverovatnije dobila početkom XX veka, a da je,  60-ih  godina na uličnoj fasadi urađena neadekvatna izmena, čime je objekat dobrim delom bio devastiran.

Kako dalje piše, kuća je u osnovi bila pravougaonog oblika, sa uličnom fasadom izvučenom na regulacionu liniju. Sa ravnim fasadnim platnom i tri prozorska otvora sa „T” podelom okana, ulični zabat je samo u svojoj završnoj liniji zadržao svoj pseudobarokni izgled. Prema ulici gledale su dve prostorije: manja koja je činila deo zatvorenog trema, da bi u prvoj većoj adaptaciji početkom XX veka on bio zatvoren.

Smrt u Zmajevoj kući

Novak Radonić, rođen je 31. marta 1826. godine u siromašnoj zanatlijskoj porodici u Molu, gde je završio osnovnu školu. Upisao je gimnaziju u Segedinu, ali ga otac šalje u Sentu, u radionicu slikara – molera Petra Pilića, da bi 1850. godine prešao u Arad, kako bi učio zanat u radionici Nikole Aleksića. Nakon godinu dana odlazi u Beč i u klasi profesora Karla Hajnriha Rala do 1856. godine završava akademiju i vraća se u Novi Sad. U Italiju odlazi 1858. godine, a po povratku počinje da sumnja u svoje slikarske sposobnosti, a istovremeno se rađaju njegovi prvi književni radovi.

Prve članke „Molska mudrovanja” izdao je 1878. godine. U to vreme, po nagovoru dr Jovana Subotića radio je ikonostas za crkvu u Srbobranu, a 1863. godine po narudžbi oslikava ikonostas pravoslavnog hrama u Adi. Umro je u 64. godini 30. maja 1890. godine, u kući svog prijatelja Jovana Jovanovića Zmaja u Sremskoj Kamenici.

Iz dvorišnog ulaza išlo se u predsoblje, a desno je bila smeštena prostorija za ostavu. Centralna postavljena kuhinja vodila je dalje u prednju i zadnju sobu. Visoko ograđeno dvorište i starinski ambar iz istog vremena činili su sastavni deo vojvođanskog doma. Izvorno je bila prekrivena trskom, a u kasnijem periodu je krovni pokrivač bio crveni falcovani crep.

Nažalost, zbog lošeg održavanja, iako je na spisku Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, rodna kuća Novaka Radonića svrstana kao nepokretno kulturno dobro od velikog značaja, 2005. godine doživela je tragičnu sudbinu, urušivši se do temelja.

I. Bakmaz