PALATA PORODICE SEMZE KAO MATIČARSKO ZDANJE Kraljevski ambijent za sudbonosno da
Od svog dolaska iz obližnje Prigrevice 1850. godine i primanja u somborsko građanstvo, što je naplaćeno tadašnjih 25 forinti, pripadnici veleposedničke porodice Semze, pomađarene familije Ajgler poreklom iz Salcburga, gotovo dramatično su uticali na rast i razvoj grada.
SOMBOR: Živih, direktnih potomaka ove familije u Somboru više nema, ali kao ođek njihove velikaške i plemenitaške moći ostale su impozantne građevine poput jednog krila bolnice u kojem se i danas nalazi Interno odeljenje, ali i Mađarske građanske kasine ili Narodnog pozorišta čiju su gradnju potpomogli.
Kao simbol moći Semza najpoznatije je pitoreskno zdanje u kome svaki Somborac i Somborka, namerni da kažu „sudbonosno da“ to učine pod oslikanim svodovima jedne od najlepših palata u Ulici Kralja Petra Prvog, kojoj je u prvom susedstvu Srpska čitaonica „Laza Kostić“.
Nedugo posle prvog Semzea, Janoša, u Sombor se iz Prigrevice 1874. godine doselio i Julije-Đula Semze, koji je iste godine dobio i saglasnost Magistrata da na mestu nekadašnje stare jednospratnice Petra Veselinovića i njegovog sina Todora, sagradi novo porodično gnezdo, uz uslov da „kuća mora biti u istom pravcu, kao i ostale u sokaku”. Četiri godine po dolasku u Sombor jednospratnica zidana u stilu neorenesanse bila je gotova, a njenu fasadu su, kao i danas, krasila dva ispada sa erkerima, dok su se na središnjem delu sprata nalazili prozori sa visokim natprozornicima i balkonom oslonjenim na tri konzole, od kojih se dve nastavljaju u vidu korintskih stubova.
Po izgradnji palate Semza balkon je bio zidan, a kasnije je, tokom druge decenije 20. veka, načinjen od kovanog gvožđa, dok je ispod njega polukružni ulaz sa lunetom, koju „čuvaju“ dve figure amora. Široki krovni venac bio je bogato profilisan konzolama sa cvetnim ukrasima i lavljim glavama na obodima venca, a u prizemlju, čija je fasada obrađena u dekorativnoj rustici, nalazili su se polukružni izlozi radnji koji su prvo, početkom 20. veka izbijeni i zamenjeni pravougaonim metalnim ramovima, da bi izlozima nakon zamašne obnove 2008. bio vraćen prvobitni izgled. Bogato dekorisanu i oslikanu unutrašnjost palate Semze krase i prozori i vrata sa vitražima koje je izradila najstarija radionica takve vrste na jugu Evrope, atelje „Milan Stanišić i sin”.
Zdanje je vremenom menjalo vlasnike nasleđivanjem i prodajom, a od 1968. godine ima status zaštićenog spomenika kulture. U vlasništvu je Grada Sombora i u njemu je smeštena matičarska služba.
Tekst i foto: M. Miljenović
