„MIS HELENA” U OPOVU DOBIJA I NOVU NAMENU Vila kao muzejski prostor

S obzirom na to da je istorijski simbol po kom je ta opština prepoznatljiva, ove godine je lokalna samouprava, uz podršku  Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, uspela da obezbedi novac za njenu rekonstrukciju, sa ciljem da to zdanje od velike važnosti sačuvaju i privedu nameni za kulturnu i umetničku delatnost.

– Kada završimo sa radovima, „Mis Helena” će biti muzejski prostor, koji će funkcionisati u simbiozi sa Kulturnim centrom i Galerijom „Jovan Popović”, a inače se i nalazi preko puta galerije. Projekat smo uspeli da realizujemo uz podršku Vlade Vojvodine, a ukupna vrednost radova je oko 75 miliona dinara. Rok za završetak je do 30. oktobra. Izvođači su uradili oko 80 odsto posla i delimično smo zadovoljni dinamikom. Imali smo razgovor sa izvođačem, te očekujemo da će sve biti završeno u ugovorenom roku - kaže predsednik opštine Opovo Miloš Markov. -  Namera je da se tu izlože arheološki eksponati, sa arheoloških nalazišta sa teritorije Opova, zatim pinakoteka, odnosno zbirka vrednih slika koje čuva Galerija.

Vilu su na temeljima stare zgrade sagradili austrougarski general (podmaršal) srpskog porekla Mihajlo Manojlović i njegova supruga Jelena, ćerka opovačkog trgovca Nikole Matića, krajem 19. i početkom 20. veka.

– Manojlović se posebno istakao u operacijama zaposedanja Bosne, a unapređenjem u generala dobio je i plemićku titulu - priča Čeda Vučković, lokalni hroničar, zaposlen u Kulturnom centru Opova. - Po Istoriji Torontalske županije, Vilu (Urilakot) je sagradila generalova udovica Ilona (Jelena) 1906. godine, što bi značilo da je izgrađena (ili završena) tek posle generalove smrti. Međutim, hroničar Opova, sveštenik Andreas Majer, u svojim beleškama navodi da je razgovarao sa Milošem Svirčevim iz Opova, koji je tvrdio da je više puta bio kod generala u vili, jer mu je otac bio generalov kočijaš. Nameće se zaključak da je zgrada ipak bila sagrađena još za generalovog života.

Po rečima Čede Vučkovića, drugi opovački hroničar učitelj Dragan Manojlović naveo je da je po završetku Drugog svetskog rata, zgrada  nacionalizovana i od 1948. godine, bila je osnovna škola. Za te potrebe je i adaptirana, prvo 1951. godine, kada je imala pet učionica, a onda i 1959. – 1960. godine. Tada je zatvorena velika kapija i dograđene su nastavnička zbornica, nove učionice, kuhinja, trpezarija i kancelarija. Izgradnjom nove škole 1983. godine, zgrada je služila kao privredni i magacinski prostor, a stari, originalni deo počinjao je da propada. U cilju zaštite, 2012. godine, renovirane su frontalne i bočne fasade, što nije bilo dugog veka, jer je fasada ponovo počela da propada. Zatim dolazi i do urušavanja krovne konstrukcije, te je objekat u kritično devastiranom stanju dočekao aktuelne radove.

Mihajlo Manojlović je rođen 1846. godine u Glini (Banija), u vojničkoj porodici, uz oca oficira. Osim što je bio sposoban general, Manojlović se istakao i na srpskom nacionalnom planu u okviru Austrougarske monarhije, vodeći fond srpskog dobrotvora Save Tekelije za stipendiranje srpskih studenata. Umro je iznenada na vojnim manevrima u Jaroslavu (Galicija) u Poljskoj 1905. godine.

– Opovčani su pričali da je poginuo nakon pada s konja, međutim Majer kaže da je njegova sinovica Julkica ispričala drugačiju verziju i da su se tokom manevra penjali na brdo, te da je tom prilikom general doživeo srčani udar od čijih posledica je i umro - priča Čeda Vučković. - Vojnici su mu navodno napravili krevet od poljskog cveća i sahranili ga u Beču, što se opet ne slaže sa mestom njegovog memorijalnog kompleksa i nadgrobnog spomenika u Glini. U trenutku smrti, Manojlović je bio komandant Druge austrougarske divizije, a čin podmaršala je bio drugi najviši čin u austrougarskoj vojsci. Takođe, Sava Mrkalj posebno ističe sačuvanu fotografiju pokojnika na njegovoj grobnici u gornjem delu spomenika, na porculanskoj pločici ovalnog oblika. Na njoj se jasno vidi oznaka čina podmaršala, kao i čitav niz vojničkih odlikovanja, koja se nalaze na svečanoj vojničkoj uniformi Manojlovića.

Osim svoje arhitektonske i kulturne vrednosti, Vučković navodi da je Vila „Mis Helena” imala i bogat enterijer. Po istraživanjima, prilikom jednog svog putovanja na Cetinje 1900. godine, Manojlović je na molbu tadašnjeg cetinjskog vladike kupio vredan umetnički portret Petra Petrovića Njegoša u prirodnoj veličini. Manojlović otkupljuje sliku i prenosi je u Opovo, da krasi vilu, sve do 1936. godine, dok zgradu nije preuzeo Dušan Bošković, koji ju je prodao. Osim toga, u vili se nalazila i velika kolekcija lovačkih trofeja, oružja, uniformi i skupocenog nameštaja. Nove vlasti nakon Drugog svetskog rada upravljale su tako da je učinjena nemerljiva šteta za materijalnu kulturnu i istorijsku ostavštinu Opova.

Generalova udovica Jelena je umrla 1929. godine u Ruskoj bolnici u Pančevu, a sahranjena je u kapeli na opovačkom groblju, koju je sagradila oko 1927. godine, nastavlja priču naš sagovornik. Vilu je nasledila Julkica, ćerka njenog brata Jovana Matića, koja je bila udata za Milivoja Aračića, sina generala Aračića iz tadašnjeg Velikog Bečkereka (Zrenjanin). Zbog svog načina života, Milivoje je vrlo brzo rasprodao imanje,  dok je vilu 1936. godine navodno izgubio kockajući se sa advokatom Dudom Boškovićem (ili je prodao zbog dugova), koji će joj promeniti naziv u „Vila Melanija“, po svojoj ženi Melaniji Bošković.

I. Bakmaz