Kada je Vojvodina bila kao Nebraska
Gde su živeli Palćani, a gde su se skrasili Sekelji, šta su iza sebe ostavili Cincari, kako izgleda „slovačka Kanada u Sremu“, ko su Hrvati Torlaci, šta je ostalo iza Francuza i Poljaka na području Vojvodine, gde su i šta je ostalo od Katalonaca, Aragonaca i Baska u Banatu, ko su Klimenti u Sremu, zašto je sever Bačke imao svoje pirate, a sever Banata desperadose, samo su neka od brojnih pitanja na koje je u knjizi „Izgubljeni u ravnici“ pokušao da pronađe odgovore, što kroz pisana i fotodokumenta, što kroz usmenu zaostavštinu, novinar Žikica Milošević.
Ova knjiga u izdanju „Color media communications“ imala je svoje promocije u Novom Sadu i Beogradu, a svoju put predstavljanja pred čitalačkom publikom nastavila je po mestima u Vojvodini koja su, između ostalog, opisana u ovoj knjizi. Krajem prošle nedelje „Izgubljeni u ravnici“ našla se u Magliću, opština Bački Petrovac, gde je u kratkom vremenskom periodu istorija bila zaista burna i, može se reći, jedinstvena za naše prostore, jer je u samo nekoliko godina pre i posle Drugog svetskog rata ovo mesto izmenilo tri puta svoju etničku strukturu. Prvo je bilo naseljeno podunavskim Švabama, pa Grcima, da bi ga nastanili Srbi kolonisti.
Ovo predstavljanje osim same promocije knjige imalo je i svoju živu, usmenu, nadogradnju kroz svedočenja ljudi koji su deo istorije ovog mesta pogotovo u delu predstavljanja jedinstvenog projekta - grčke republike Buljkes, kako se selo tada zvalo, gde su bile smeštene porodice grčkih levičara-partizana i koji su od 1945. do 1949. godine u Magliću imali svoje zakone, novac i štampu na grčkom jeziku.
Priča o Buljkesu jedna je od 22 priče koje obrađuju istoriju Vojvodine, na specifičan način, jer kako za „Dnevnik“ ističe Žikica Milošević, autor ove knjige, namera je bila da se predstave pojedini kvartovi, manja mesta, ali i specifičnosti naroda koji su živeli i žive na ovim prostorima. Milošević ističe da ova knjiga predstavljanjem bogate istorije života na području Vojvodine želi da pokaže da se nacionalna pripadnost danas uglavnom zasniva na ličnom doživljaju, a ne stvarnom poreklu.
„Naš identitet nema veze sa našom genetikom, niti ima veze s tim ko smo mi zapravo, nego sa našim osećajem kako se sami izjašnjavamo. Mnogi ljudi su dolazili u mnoge kraje sveta, pa i na područje Vojvodine, sa jednim identitetom, da bi pod pritiskom okoline, ili dobrovoljno, ili u nemogućnosti da pričaju na svom maternjem jeziku sa drugima ili nemogućnosti da idu u svoju crkvu, postajali deo neke druge nacije“, kaže Milošević.
On ističe da je prilikom prikupljanja dokumentacije za knjigu imao više problema sa pričama koje bi trebalo svi da znaju, poput muslimana u Bačkom Novom Selu, i gde osim priča nije naišao na dokumente koji mogu da detaljenije odrede odakle su se naselili u Vojvodinu, dok je za priču od Francuzima i Špancima u Vojvodini imao brojnu literaturu.
Groblja - svedoci istorije
Na promociji knjige u Magliću, između ostalog, govorili su Žikica Milošević, autor, Srđan Simić, predsednik Opštine Bački Petrovac, Kristijan Rajhsmiler, šef odeljenja za kulturu i štampu Ambasade Nemačke, Uranija Kozmidis Luburić, potomak Grka iz Buljkesa (roditelji - Ida Sabo i Filo Kozmidis), Vinka Marjanović, matičarka iz Maglića i Robert Čoban, izdavač, kao moderator.
Uranija Kozmidis Luburić, ispričala je kako je tekao život njenog oca, Fila Kozmidisa, Grka iz Buljkesa, ali se osvrnula i na život svoje majke, Ide Sabo, najstarije partizanke, koja je prošle godine preminula u 101. godini. Jedna od najvećih poznavalaca istorije ovog sela, matičarka Vinka Marjanović, podelila je sa publikom mnoge interesantne priče iz ovog dela istorije i napomenula koliko je bogatstvo suživota različitih kultura na jednom tako malom prostoru.
Kristijan Rajhsmiler, govorio je o životu Podunavskih Švaba na ovom prostoru, i složio se sa predlogom Roberta Čobana, izdavača, da se pokrene inicijativa za obnovu nemačkih i jevrejskih grobalja na prostoru Vojvodine.
„Zaista je bilo teško izaći na kraj sa stvarima gde su tragovi zatrti, koje su ostale samo na nivou predanja, kao na primer da su u Šajkaškoj oblasti Bugari, a ne Srbi, ali je zbog Srpske pravoslavne crkve koja je od 1690. godine upisivala ljude ne samo po verskoj, već i nacionalnoj pripadnosti, pa su ti ljudi ispadali Srbi, a kasnije su se zbog okruženja i posrbili. Isto je i sa Česima u Sremskoj Mitrovici i Sremu koji su dolazili da budu drvopređivači i pivari, a na kraju su postali Hrvati jer ih je Katolička crkva upisivala kao Hrvate“, navodi Milošević, dodajući da su ondašnji popisivači u crkvenim knjigama prilagođavali imena i prezimena upisanih većinskom nacionalnom korpusu, ali su danas i tako prevedena prezimena ujedno trag bogate i šarolike istorije ovih prostora.
Prema njegovim rečima Vojvodina je u vreme Austrijske vlasti bila poput Amerike ili Australije, gde su naseljavani ljudi koji su u svojim matičnim državama bili „problematične“ vere ili nacije, i ovde dobijali drugu šansu. Zakoni su bili mekši nego u ostalim delovima carevine, a poseban adut predstavljala je plodna zemlja na kojoj se i od koje se moglo pristojno živeti.
„Ovo područje možemo da tretiramo kao Nebrasku ili Alabamu. S jedne strane slobodna teritorija za one koji su bili ugroženi u svojim zemljama, a s druge veoma plodna zemlja na kojoj može da nikne gotovo sve što se poseje ili posadi“, zaključio je Žikica Milošević.
Aleksandar Savanović