Jevrejska opština Zrenjanin organizuje komemoraciju
ZRENJANIN: Jevrejska opština Zrenjanin je najavila da će u petak, 18. avgusta, biti održana komemoracija povodom 76 godina od deportacije zrenjaninskih Jevreja. Uz prijatelje iz jevrejskih opština Srbije, predstavnike gradske vlasti, sugrađane, preživele i predstavnike drugih konfesija, Jevrejska opština Zrenjanin će se podsetiti 18. avgusta 1941. godine kada je 1.200 Jevreja iz ovog grada deportovano šlepovima rekom Begej do logora Sajmište.
Nisu se vratili, a Banat je stekao neslavni epitet „Judenfrei”.
„Komemoracijom odajemo počast nevinim žrtvama i poručujemo da nećemo dozvoliti da se zločin zaboravi, jer će ga samo to sprečiti da se ponovi”, poručuju organizatori komemoracije.
Programom je predviđeno okupljanje u prostorijama Jevrejske opštine Zrenjanin, na Žitnom trgu, u 10.30 časova, a pola sata kasnije biće spušteni venci sa Pešačkog mosta u Begej. Predviđeno je da se okupljenima obrate predstavnica Jevrejske opštine Marija Radin Cabafi i predsednik Saveza jevrejskih opština Srbije Robert Sabadoš, kao i umetnički program u kojem učestvuju bariton i operski dirigent Narodnog pozorišta u Beogradu Stevan Zekić i glumac Narodnog pozorišta „Toša Jovanović” Prvoslav Zakovski. U podne će u Malom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin, biti otvorena izložba somborskog muzeja „Kutija sećanja”.
Gotovo svi Jevreji iz ovog grada, ali i iz srezova Srpska Crnja i Jaša Tomić, njih više od 1.200, šlepovima su 18. avgusta 1941. deportovani u koncentracioni logor Topovske šupe u Beogradu, odakle su neki od njih kasnije prebačeni u logor Sajmište. Prethodno su nemačke okupacione vlasti naredile hapšenje svih Jevreja i njihovo smeštanje u zatvor, u kasarni u Ulici kraljice Marije, kasnije zgradi Poljoprivredne škole, gde su se nalazili pod jakom stražom pripadnika SS jedinica.
Jevreji su za Beograd transportovani u dve grupe. Prva grupa, u kojoj su, većinom, bila starija lica, krenula je oko 8 časova, a druga oko podneva. Transportovani su prenatrpanim šlepovima, tako da je u njima bilo nesnosno, naročito za stare i bolesne a, osim toga, šlepovi su bili tako pregrejani da su mnogi gubili svest, dok su neki već tokom plovidbe umrli.
Nakon zrenjaninskog egzodusa, najmasovnijeg u ovom gradu tokom ratnog perioda, nestala je čitava jevrejska populacija, jer najveći deo pripadnika tog naroda nikada nije izašao iz logora smrti. U gradu je ostalo samo 38 Jevreja, mahom onih koji su se krili ili živeli s lažnim dokumentima. Njihovih rođaka i potomaka, kao i potomaka stradalih sunarodnika, okupljenih oko Jevrejske opštine, danas u Zrenjaninu živi nešto više od stotinu.
Tekst i foto: Ž. Balaban