VALENTIN FERNBAH, PLEMENITI OD APATINA, AVANTURISTA BEZ PREMCA Veliki beli lovac sa obala Dunava
Bivalo je u Somboru i okolini ljudi koji su se i „malo“ odmakli od svog porodičnog gnezda, videli sveta, svašta doživeli, ali za ova skoro tri veka, koliko se zapadnobačka varoš broji među gradove, nije bilo avanturiste poput Valentina Fernbaha, velikog lovca-globtrotera sa obala Dunava, izdanka bogate porodice moćnog KundK plemstva u tadašnjoj južnoj Ugarskoj, tačnije u Apatinu, Somboru i okolini.
Doseljen „ulmskim kutijama“ iz Baden-Virtenberškog Marlena i Goldšajera, kao i tolika nemačka sirotinja pre i posle njega, klan Fernbahovih se za svega stotinak godina vinuo u red najuticajnijih i najbogatijih porodica, čija se reč podjednako pažljivo slušala u Ugarskom Saboru i na ćesarskom dvoru u Vijeni, kao i na njihovim nepreglednim posedima, doslovno otetim od Dunava i močvara koje su ga okruživale. Od pradede Johana Georga, veštog trgovca i poljodelca, začetnika porodične imperije polovinom 18. veka, i Valentin, rođen 1871. godine, a koji se kao poslanik Ugarskog Sabora pomađareno nazivao i Balint, nasledio je nemiran duh, koji ga je, pored zamašnih projekata kroćenja panonskih voda i daljeg bogaćenja, prosto terao u avanture i tada pomodna putovanja i lov u egzotične krajeve sveta. Budući samac, vreme je uglavnom provodio u planiranju i samom lovu zajedno sa jednim od svojih najboljih prijatelja,Emilom Talijanom, ali i tada čuvenim globtroterima, avanturistima Feliksom Harnokurtom, Oskarom Vojnićem, Arsenijem Damaskinom, baronima Fedorom i Mihajlom Nikolićem...
Pored lova u nepreglednim savanama istočne Afrike, tadašnjim prekomorskim nemačkim posedima, Valentin se, zajedno sa svojim najčešćim partnerom, Emilom Talijanom , plemićem torontalske županije i načelnikom Turskokanjiškom, takođe okorelim neženjom, odvažio i na dalekosevernu ekspediciju, pa su se 1911. godine obreli u Zemlji Franca Jozefa, daleko iznad polarnog kruga. Lov na morževe i bele medvede umalo im nije došao glave, kada su ledene sante okovale njihov brod i oštetile ga. Sa svih tih putovanja Valentin je donosio brojne trofeje koji su, preparirani, izazivali pažnju tadašnje javnosti i krasili njegov raskošan kaštel u Sonti kraj Apatina u čijem ataru je bio najveći deo njegovih nepreglednih poseda, ali i kaštele njegove braće razasute po celoj Bačkoj, među kojima je impozantnošću prednjačio kaštel Babapusta, njegovog brata Karla-Karolja, smešten na svega nekoliko kilometara od današnjeg sela Aleksa Šantić nadomak Sombora.
Ako je kao lovac bio neverovatno srećne ruke, ostatak života Valentina-Balinta Fernabaha je predložak za gotovo antičku tragediju. Tek u kasnim godinama života je našao srodnu žensku dušu, ali je u to vreme njegova „bračna sreća“ izazvala skandal neviđenih razmera. Naime, Valentin se, umesto bogatstvom i porodičnim ugledom sebi ravnu, zagledao u, doduše prelepu, ali samo sluškinju, Mariju Johan, koja je pomagala u kuhinji svojoj babi, kuvarici Fernbahovih. Suočen sa osudom i zgražavanjem porodice, Valentin se doduše nije formalno oženio, mada je Mariju tretirao kao suprugu, ali i priznao oboje dece iz ove veze, Jožefa rođenog 1918. i ćerke Marije koja je svet ugledala dve godine kasnije. Agrarna reforma, koja je osiromašila do tada moćno austrougarsko plemstvo sa posedima u Vojvodini, imperiju Valentina i njegove braće je ograničila na svega 500 jutara zemlje, a potpuni finansijski kolaps najvećeg avanturiste klana Fernbah je nastupio 1924. godine kada Dunav probija odbrambeni nasip kod „njegove“ Sonte i plavi preostalo imanje. U pokušaju da se oporavi od ove katastrofe, Valentin nagovara preostale članove Zadruge za odvodnjavanje, čiji je bio osnivač i direktor još kao maloletan preduzimljivi plemić, da podignu kredit od pet miliona tadašnjih dinara kod Beogradske banke, stavljajući svoj potpis na ugovor.
Međutim, već sledeće godine nijedan od članova zadruge ne prihvata obavezu otplate kredita, barem dok im novonastala država ne vrati reformom agrarnoj sirotinji podeljenu zemlju, čime svo dugovanje pada na Valentinova pleća. U zoru, trećeg januara 1926. godine, veliki beli lovac sa dunavskih obala piše šest oproštajnih pisama, kojima na staranje svojoj sestri ostavlja Mariju i decu, a sebi muke prekraćuje hicem ispaljenim iz lovačke puške. Tragika Valentina se tu ne prekida, pošto je svega nekoliko godina kasnije Mariju, zbog neuzvraćene ljubavi, zaklao jedan ciganski muzičar, tamburaš-primaš. Krug tragedije i prokletstva porodice Valentina Fernbaha se zatvorio deceniju kasnije, kada mu je od puščanog metka ispaljenog tokom ulaska mađarskih trupa u Sombor 1941. godine, stojeći kraj prozora poginula sestra koja je na sebe preuzela brigu nad njegovom decom Jozefom i Marijom, koji su nakon rata netragom nestali u Južnoj Americi.
Milić Miljenović