Ada: Spomen-soba u čast mađarskog lingviste Gabora Sarvaša

Već na prvom koraku omamio nas je miris starih korica, koje uz nova štiva uredno stoje poređane na policama, a nekoliko bibliotekarki, svaka u svom poslu, videvši da smo zalutali, ostaviše sve da nam pomognu. Selma pokazue stare knjige koje svedoče o kulturnoj baštini toga kraja, a direktorka ustanove Valerija Barna Koloži želela je da nam otkrije i blago koje zdušno neguju, otključavši nam vrata spomen- sobe posvećene jednom od prvih boraca za očuvanje i negovanje mađarskog jezika, lingvisti Gaboru Sarvašu.

– U ovoj prostoriji smo okupili i izložili rukopise, knjige, leksikone, uz ostale vredne spise koji su u naučnom i bogatom radu doprineli očuvanju i negovanju mađarskog jezika, učinivši ga opštom temom i javnim predmetom –  ističe Barna Koloži, rekavši da je između ostalog Sarvaš doprineo postavljanju i učvršćivanju mađarske lingvistike u naučnom sistemu. – Baš smo pre mesec dana dobili još jedan komad koji je pripadao našem lingvisti, i to preko jedne biblioteke u Budimešti. Leksikon iz 1746. godine je našao put do nas i to nam je sada najstarija knjiga koju baštinimo. Često znam da kažem da ono što je Vuk Karayić bio za srpski jezik, Gabor Sarvaš je bio za mađarski i to je za nas važno. Zato sada to bogatstvo koje imamo na dostojanstven način želimo da sačuvamo za buduća pokolenja.

Soba je belih zidova, sa printovima rukopisa tog velikana, a umesto tapeta krase ih platna, koja pričaju deliće istorije mađarskog jezika. Na prozorima utisnuti lik i delo Sarvaša, a na policama slike i otvoreni rukopisi. Umesto tepiha, ocrtana je staza sa ispisanim godinama i važnim događajima koji su ovekovečili njegov život.

Direktorka kaže da su slučajno otkrili tu prostoriju pre nekoliko godina. Objekat je inače starije gradnje i nekada je bio Zadružni dom, sa pozorišnom salom. U preuređivanju prostora, glomazan orman koji se nalazio tik uz zid otkrio je skrivena vrata, a pošto biblioteka ima ulogu kulturnog centra, došli su na ideju da je iskoriste tako što će odati počast mađarskom lingvisti.

– To je bilo 2020. godine, kada je bila pandemija, a mi bili zatvarani – priča naša sagovornica. – Onda smo zasukali rukave i ispraznili smo taj arhivski prostor, i u saradnji sa Muzejom iz Bačke Topole uspeli smo ovako da ga organizujemo. Ideja je bila da se sva njegova zaostavština koja postoji uredno i sistemski posloži u vitrine, koje sada nose naše najčuvenije stare retke knjige. Biblioteka je skromno mogla bar ovoliko da priušti.

U Adi se godišnje održavaju „Lingvistički dani” i tada se okupe lingvisti sa teritorije Vojvodine, ali i oni vaš naših granica. Manifestacija se realizuje na više lokacija, a sadržaji su raznovrsni, od naučnih skupova do takmičenja za decu. Poenta je i najmlađima približiti korene i naučiti ih važnosti negovanja sopstvene kulture, jezika i tradicije.

Gabor Sarvaš, rođen u Adi 22. marta 1832. godine, bio je lingvista, koji je borbu za očuvanje i negovanje mađarskog jezika započeo 1872. godine. Tada mu je Mađarska akademija nauka poverila osnivanje i vođenje časopisa za istraživanje i negovanje mađarskog jezika, u kom je počeo da objavljuje tekstove iz etimologije, braneći elemente jezika i pokušavajući da stane na put ukorenjivanju novih i neprihvatljivih jezičkih elemenata. Bio je i član finsko – ugarskog društva u Helsinkiju. U svom istraživanju je postavio okvire reformacije jezika.

Za rad „Glagolska vremena u mađarskom” je 1872. godine dobio nagradu Akademije nauka. Zajedno sa Žigmondom Šimonijem je uređivao „Istorijski rečnik mađarskog jezika”. Zbog teške očne bolesti koja je rezultirala slepilom Sarvaš se povukao iz nauke i javnosti.

I. Bakmaz