Oružje za bockanje Kine

Zato on radi da stavi po strani ljuta neprijateljstva sa Mjanmarom, Iranom, Kubom, a protekle nedelje i Vijetnamom.

Predsednik Obama je na početku trodnevne posete Socijalističkoj Republici Vijetnam saopštio da SAD ukidaju 41-godišnju zabranu prodaje oružja toj zemlji u Jugoistočnoj Aziji. Embargo je bio jedan od poslednjih ostataka Vijetnamskog rata i potonjih dugo godina zamrznutih odnosa između dve zemlje.



Gledano iz Vašingtona, potezi za pomirenje sa pojedinim od nekadašnjih neprijatelja odvijali su se godinama, ali se Obama nada da može da pokaže koristi od njegovog “mekšeg pristupa” pre nego što idućeg januara preda kontrolu vlasti za sada neizvesnom nasledniku. Obamini domaći kritičari viču “naivac”, ali to njega jača u uverenju da SAD moraju da se oslobode mentaliteta“mi - protiv - njih”, koji je usađen tokom ratova pre nekoliko decenija, kažu upućeni.



Obraćajući se Vijetnamcima na jednom od javnih skupova, Obama je u Hanoju odbacio pozive da Vijetnam treba držati na distanci, što zagovaraju oni koji neumorno insistiraju na starim rivalstvima. Primetio je da je on prvi od predsednika SAD koji je rođen (1961) posle nekih od velikih vojnih sukoba tokom Hladnog rata, a da su njegove kćeri rasle u miru koji je vladao između njihove zemlje i Vijetnama.

“Kada su poslednje američke trupe napustile Vijetnam imao sam samo 13 godina,”kazao je Obama.“Ovde sam došao svestan prošlosti, znajući našu tešku istoriju, ali usredsređen na budućnost: napredak, bezbednost, dostojanstvo čoveka koje možemo da zajedno unapređujemo.”

Rat u Vijetnamu, koji je  Obama indirektno pominjao, u toj zemlji je poznat kao Rat otpora protiv Amerike, ili jednostavnije Američki rat. Trajao je sa različitim intenzitetom od 1955. do 1975, a bio je poznat i kao Drugi Indokineski rat jer je zahvatio pored Vijetnama, od Drugog svetskog rata podeljenog na Severni i Južni, takođe Laos i Kambodžu.



U pomenutim zemljama susedima, narodnooslobodilački i komunistički pokreti su vodili gerilske ratove protiv vlasti u regionu koje su uživale podršku SAD i drugih zapadnih kapitalističkih zemalja. Ti pokreti su primali pomoć Narodne Republike Kine, Sovjetskog Saveza i drugih socijalističkih država u svetu. Bio je to posredni sukob Istoka i Zapada na vrhuncu Hladnog rata. Rat je završen padom južnovijetnamske prestonice Sajgona 1975, ujedinjenjem dva Vijetnama, promenom vlasti u Laosu i Kambodže, te povlačenjem američkih trupa iz Indokine.

Vijetnamski rat je upamćen po velikom broju ljudskih žrtava. Procene o broju Vijetnamaca na obema stranama, vojnika i civila, idu od 800.000 do 3,1 miliona, 200.000 do 300.000 Kamboyanaca, te između 20.000 i 200.000 Laošana. Poginulo je takođe, 58.220 pripadnika oružanih snaga SAD, a još 1.626 se vode kao“nestali u akciji”.



Saopštavajući da ukida embargo, Obama je u prisustvu vijetnamskog predsednika Tran Dai Kuanga ocenio da su dve strane,“u ovoj fazi uspostavile nivo poverenja i saradnje, uključujući naše oružane snage, koji odražava zajedničke interese i uzajamno poštovanje”.“Ova promena će osigurati da Vijetnam ima pristup opremi koja mu je potrebna za vlastitu odbranu,” kazao je dalje Obama.



Američki kongresmeni i aktivisti za prava čoveka su tražili od Obame da izvrši pritisak na vlasti Vijetnama kako bi ove, pre ukidanja embarga, pružile više individualnih sloboda u jednopartijskoj državi. Obama je, međutim, naveo da dve države i dalje imaju razlike u pogledu prava čoveka, ali je ocenio da po tom pitanju u Vijetnamu postoji umereni napredak.



Predsednik Tran je pohvalio proširenje bezbenosnih i trgovinskih veza između „ranijih protivnika koji su postali prijatelji“ i pozvao na više ulaganja iz SAD u Vijetnam. Poručio je kako za bilateralnu trgovinu postoje ogromne mogućnosti. Godišnja trgovina između SAD i Vijetnama je porasla sa 450 miliona dolara kada su 1995.odnosi  normalizovani, na 45 milijardi prošle godine. SAD su veliki kupac televizora, smartfona, odeće i morske hrane iz  Vijetnama. S druge strane, SAD su zaiteresovane za brzo rastuću srednju klasu u Vijetnamu zemlji sa blizu 100 miliona stanovnika. To bi značilo veći uvoz skupljih automobila, hrane i mašina iz SAD.



Analitičari primećuju da je, Obama, treći predsednik SAD koji je posetio Vijetnam, pre svega vođen realpolitičkim principima. U vreme kada Kina i Vijetnam treba da rešavaju spor oko teritorijalnih voda u Južnom kineskom moru, rezultati posete predsednika SAD Hanoju mogli bi, eventualno, da budu najefektnija simbolička investicija u Obamin “Pilon za Aziju”. Obama, koji je tokom osam godina posetio Aziju 10 puta, postavio je kao vodilju svoje spoljne politike postizanje tešnjih odnosa sa zemljama najmnogoljudijeg i ekonomski najdinamičnijeg kontinenta i obližnjeg Pacifika.

Na zapadu se uglavnom komentariše kako će uklanjanje embarga biti psihološki podsticaj za Vijetnam.

Ta zemlja ima, istorijski, složene odnose sa Kinom. Vijetnam je vekovima bio okupiran od Kine, a kineski kultura i jezik su nekada bili dominantni među vijetnamskom elitom. NR Kina i Južni Vijetnam su se 1974, kratko sukobili oko ostrva u Paracelskim (Ksiša) lancu u Južnom kineskom moru. Dve komunističke države, Kina i Vijetnam, zbog prevlasti u Kamboyi ratovale su 1979. u kopnenom pograničnom pojasu. Odnosi Pekinga i Hanoja su opet bili na kušnji koliko 2014, kada je jedna kineska naftna kompanija pokušala da traga za naftom u području u Južnom kineskom moru, što je dovelo do koškanja, uglavnom ribarskih i drugih nevojnih plovila dve strane.



Obama je poručio kako američke vojne prodaje Vijetnamu “nisu zasnovane na Kini.” No, njegova nastojanja da produbi obrambene veze sa nekim od kineskih suseda, odavno izazvivaju podozrenje u Pekingu, iz kojeg stalno stižu upozorenja američkim i drugim zvaničnicima u svetu da se ne mešaju u žučne bilateralne sporove među državama u Južnom kineskom moru. Kineski mediji su ovog puta bili otvoreni. Global tajms, iz sastava partijskog dnevnika “Ženmin žibao” je Obaminu ocenu okarakterisao kao “veoma jeftinu laž”. Državna novinska agencija Šinua je komentarisala kako približavanje SAD Vijetnamu, ne bi trebalo da bude “korišćeno kao sredstvo za pretnju ili čak narušavanje strateških interesa treće države“. Vijetnam je upozoren da bude oprezan sa SAD koje su “pokretane neiskrenim planovima.”



Iz ministarstva spoljnih poslova u Pekingu su mirnije poručili kako bi  Kina,“kao zemlja sused, bila sretna da vidi kako Vijetnam razvija normalne i prijateljske odnose saradnje sa svim drugim državama, uključujući i SAD”. “Nadamo se da će ti normalni i prijateljski odnosi biti doprinos regionalnoj stabilnosti i razvoju,” dodala je predstavnica ministarstva Hua Ćunjing.

Dan po Obaminom saopštenju, diskretno su se u jednoj od kineskih provincija na granici sa Vijetnamom sreli pomoćnici ministara spoljnih poslova dve države. Nekoliko dana pred Obaminu poseti Hanoju, u tom gradu je ambasador Kine Hong Yiaoyong saopštio, posle susreta sa ministrom odbrane Vijetnama Ngo Ksuan Lićom, da su se dve strane složile da ojačaju vojnu saradnju. Očigledno je da će u narednim godinama i decenijama, u nadmetanju dve najmoćnije države sveta, Vijetnam biti jedan od njihovih značajnih partnera.



Borislav Korkodelović