Otvorena izložba „Novi Sad u Revoluciji 1848–1849. godine”
Izložba „Novi Sad u Revoluciji 1848–1849. godine” otvorena je juče u Istorijskom arhivu grada Novog Sada. Dokumenti o revoluciji koja je marta 1848. godine zahvatila i srpski narod u Habzburškoj monarhiji, o Majskoj skupštini i sudbini grada i ključnih ličnosti koji su imali aktivno učešće u tim zbivanjima, poput vožda Đorđa Stratimirovića, rođenog Novosađanina, Jovana Hadžića i drugih, hronološki su postavljeni na 12 panoa u holu ustanove.
Građa je verno svedočanstvo o političkim ličnostima i zbivanjima koja su prethodila bombardovanju Novog Sada 12. juna 1849. godine, kao i o stravičnom stradanju stanovništva i grada. Novi Sad je u tom bombardovanju bio gotovo uništen i izgubio svoje žitelje. Stanovništvo je u panici počelo masovno da napušta uništeni grad, koji su vojnici nakon bombardovanja dodatno opljačkali, tako da se razmišljalo i o tome da se grad izmesti, kako je to naveo direktor Arhiva Petar Đurđev.
On je, otvarajući izložbu, napomenuo da su postavku uspeli da zaokruže zahvaljujući pomoći koju su dobili od Arhiva Vojvodine i Matice srpske, a da su povod za organizovanje izložbe bila tri ključna događaja. Jedan od povoda je godišnjica osnivanja te ustanove 21. maja 1954. godine, kada je Narodni odbor grada Novog Sada doneo rešenje o formiranju Gradske državne arhive, drugi je 170 godina od Majske skupštine, a treći – događaji u Novom Sadu u novembru 1918. godine. Postavka koja će se baviti novembarskim događajima u Novom Sadu biće organizovana kasnije.
Prvi deo izložbe se odnosi na događaje pre Majske skupštine, u martu i aprilu 1848. godine, u vreme kada su mađarski revolucionari krenuli da traže od bečkog dvora određena prava, a u skladu s tim, Srbi u mađarskom delu monarhije takođe su tražili ista prava. U tom delu izložbe prikazane su ključne ličnosti – rođeni Novosađanin Đorđe Stratimirović, dugogodišnji predsednik Matice srpske Jovan Hayić, potomak Arsenija Čarnojevića Petar Čarnojević.
– U okviru ove izložbe novo je da ćemo pokušavati stalnom postavkom da prikažemo lične sudbine ljudi koji su uzimali aktivno učešće u tim velikim dešavanjima – naveo je Đurđev. – Tako smo prikazali život Jovana Hayića i vožda Đorđa Stratimirovića, koji su učestvovali u Majskoj skupštini.
Uloga vožda Đorđa Stratimirovića
Vožd Đorđe Stratimirović, kako je to naveo Đurđev, posebno je važan za naš grad, ne samo zato što je bio učesnik Majske skupštine nego i zato što je, kao jedan od članova srpske delegacije, upozorio prvog čoveka mađarske revolucije Lajoša Košuta da će Srbi, ako Mađari ne popuste, tražiti priznavanje autonomije na drugoj adresi.
U drugom delu postavke je prikazana mapa Novog Sada iz 1848. godine, urađena uoči Revolucije. Mapa prikazuje i jedan relativno nepoznat deo grada koji je stradao u bombardovanju 12. juna. U trećem delu postavke su sećanja svedoka na događaje, a u četvrtom delu je postavljeno nekoliko dokumenata crkve i stanovništva, u kojima su, uz skicu stradalih nekretnina, navedeni i iznos o veličini šteta na tim objektima za čiju sanaciju se tražila pomoć od austrijskog i ruskog cara. Poslednji deo izložbe prikazuje troškovnik Magistrata zbog posete austrijskog cara Franca Jozefa Novom Sadu.
E. Marjanov
