Najzagađeniji vodotok Evrope deceniju čeka na veliko čišćenje
Odluka Ministarstva za evropske integracije da među projektima odabere i čišćenje Velikog bačkog kanala čija izrada se finansira iz pretpristupnog fonda Evropske unije, podstakla je početkom februara optimizam da je čišćenje najzagađenijeg vodotoka u Evropi konačno na vidiku.
Naime, to što se taj izuzetno značajan, ali i izuzetno skup projekt finansira iz pretpristupnih fondova EU omogućuje nastavak izrade nacrta plana područja posebne namene i time će se stvoriti uslovi za početak radova na čišćenju kanala. Na izradu projekata vrednog 500.000 evra, međutim, još se čeka. Pokrajinski sekretar za urbanizam i zaštitu životne sredine Vladimir Galić je objasnio za „Dnevnik“ da će se paralelno odvijati izrada idejnog projekta sa studijom opravdanosti i nacrta plana kao i strateške procene uticaja odlaganje mulja na životnu sredinu. Rečju, u nacrt plana područja posebne namene će biti ugrađeno rešenje iz projektne dokumentacije o izboru tehnologije i lokacije za odlaganje mulja.
Podsetimo da je Skupština Vojvodine još prošle godine u oktobru prihvatila predlog Odbora za životnu sredinu da se izradi prostorni plan područja posebne namene izmuljavanja, deponovanja i remedijacije Velikog bačkog kanala od prevodnice u Vrbasu do ušća u kanal Bečej-Bogojevo. Pokrajinska vlada je potom na zahtev sekretarijata za urbanizam i zaštitu životne sredine obezbedila iz tekuće buyetske rezerve 18 miliona dinara za izradu Prostornog plana područja posebne namene. Nosilac izrade plana je pokrajinski sekretarijat za urbanizam i zaštitu životne sredine, a obrađivač JP “Zavod za urbanizam Vojvodine”.
Skupština Vojvodine je prihvatila predlog Odbora za životnu sredinu da se izradi prostorni plan područja posebne namene izmuljavanja, deponovanja i remedijacije Velikog bačkog kanala od prevodnice u Vrbasu do ušća u kanal Bečej-Bogojevo i obezbedila iz tekuće budžetske rezerve 18 miliona dinara za izradu Prostornog plana područja posebne namene.
Revitalizacija kanala na deonici Crvenka -Kula – Vrbas, dugoj 18,5 kilometara, koju je Norveški institut za istraživanje označio kao najzagađeniji vodotok u Evropi, ušla je i u nacionalni prioritet za međunarodnu pomoć. Sa projektom remedijacije Velikog bačkog kanala Ministarstvo zaštite životne sredine uključilo se u trku za donacije iz programskog fonda EU. Za donaciju iz evropskog fonda konkuriše se idejnim rešenjem čišćenja Velikog bačkog kanala čiji je autor prof. dr Boža Dalmacija, direktor Departmana za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine PMF u Novom Sadu. Prema tom rešenju izvađeni mulj bi se odložio na tri lokaliteta u Vrbasu. Trećina sedimenta može se deportovati bez tretmana, dok se ostatak mora tretirati pri odlaganju.
Decenijsko taloženje mulja je dovelo do toga da je danas na nekim deonicama kanala dubina vode svega 30-40 santimetra. Plovidba je onemogućena, protok vode je smanjen, a parametri kvaliteta životne sredine u naselju Vrbas u okolini kanala su alarmantni. Odavno se planira čišćenje kanala. Ministarstvo životne sredine je još 2007. formiralo Radnu grupu za konačno rešavanje zagađenja i čišćenja Velikog bačkog kanala. Prethodne vlasti su najavljivale da će kanal, uz prethodnu izgradnju magistralnog kolektora i centralnog prečistača otpadnih voda, biti očišćen do 2010. godine, ali je rok stalno produžavan.
Jedna trećina mulja je izuzetno toksična i mora se primeniti poseban tretman. Projekat čišćenja je zbog složenosti poslova podeljen u tri faze. Prva obuhvata izgradnju magistralnog kolektora koji će spojiti opštine Kula i Vrbas čime će biti obezbeđeno prikupljanje svih komunalnih i industrijskih otpadnih voda. Druga faza je izgradnja centralnog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Vrbasu, a treća faza koja je sada u toku obuhvata stvaranje planskog i projektno - tehničkih osnova za čišćenje kanala. Otpadna voda u Veliki bački kanal dolazi iz šećerane, fabrike mesa, uljare, metalne industrije, kožare, sa farmi i iz naselja. Prečišćavanje otpadnih voda pre upuštanja u kanal nije rešeno, tako da su vode kanala prepune hemijskog i biološkog zagađenja, teških metala, naftnih ugljovodonika i patogenih organizama. Suspendovane materije koje ulaze u kanal Bezdan – Vrbas talože se na deonici kanala kroz naselje Vrbas, na kojoj ima više od 300.000 kubnog metra mulja. Osim otpadnih voda u kanal se ulivaju i površinske vode naselja Vrbas.
Eržebet Marjanov
