Decenija dijaloga u Briselu, a rešenje se i dalje traži
BRISEL: Delegacije Beogrda i Prištine sastale su se u Briselu prvi put 8. marta 2011. godine u okviru tehničkog dijaloga kome posreduje EU, u narednih deset godina dijalog je prošao je kroz više faza, ali i blokada, menjani su pregovarači i formati, a među postignutim dogovorima i dalje postoje oni, na prvom mestu Zajednica srpskih opština, koji još čekaju svoju implementaciju.
Nakon što je 2010. godine EU dobila mandat od UN da posreduje u dijalogu Beogrda i Prištine, prvi tehnički dijalog započet je u martu 2011. godine.
Na čelu delegacije Beogrda nalazaio se Borislav Stefanović, prištinsku delegaciju predvodila je Edita Tahiri, a i ume EU pregovorima je posredovao savetnik u Evropskoj službi za spoljne poslove, Robert Kuper.
Tokom godinu dana, koliko je trajao početni tehnički dijalog Beogrda i Prištine, došlo je do dogovora o slobodi kretanja, o matičnim i katastarskim knjigama, carniskim pečatima, priznaju diploma i zajedničkom upravljnju administrativnim prelazima.
Nakon izbora i promene vlasti u Srbiji, 2012. godine, dijalog Beograda i Prištine ušao je u novu fazu kada je sa tehničkog podignut na visoki politički nivo.
Delegacije Beograda i Prištine predvodili su premijeri Ivica Dačić i Hašim Tači, a pregovorima je posredovala prva šefica EU diplomatije, Ketrin Ešton.
Tokom ove faze dijaloga, 19. aprila 2013. godine potpisan je Briselski sporazum kojim su se dve starne dogovorile integraciju pravosuđa kao i policijskih i bezbednosnih struktura na Kosovu, dogovoreno je forimiranje Zajednice srpskih opština, kao i održavanje loklanih izbora na Kosovu i međusobno neometanje na putu evrointegracija.
Prištinska strana do današnjeg dana nije ispunila svoju obavezu iz ovog sporazuma i formirala ZSO.
Tokom ove faze dijaloga postignuti su i načelni dogovori o telekomunikacijma, energetici kao i dogovor o principima posete srpskih zvaničnika teritoriji Kosova.
Tadašnja šefica EU diplomatije, Ketrin Ešton, već je krajem 2013. godine najviljvala potpisivanje ”novog sporazuma” o normalizaciji odnosa Beograda i Prištine, a Briselski sporazum je nazivan i kao ”prvi sporazum” o principima normalzacije odnosa dve strane.
Početkom 2015. godine dolazi do nove faze u dijalogu Beograda i Prištine i do promene sva tri glavna aktera.
Federika Mogerini menja Ketrin Eštion na mestu šefice EU diplomatije, a samim tim i glavnog posrednika u dijalogu Beogrda i Prištine.
Delegaciju Beograda ovoga puta predvodi novi premijer, Aleksandar Vučić, a Prštinu premijer, Isa Mustafa. Kao najznačajniji uspeh ove faze dijaloga vidi se dogovor iz avgusta 2015. godine koji je trebalo da se premosti blokade u primeni posrazuma o ZSO, energetici i komunikacijama, kao i sporazum o otvaranju mosta u Kosovskoj Mitrovici.
Iako je Federika Mogerini početkom 2018. godine najvaljivala da će do kraja njenog madata biti moguće postići pravnoobavezujući sporazum o svim otvorenim pitanjima između Beogrda i Prištine, do toga nije došlo.
Umesto sporazuma, Priština je u novembru 2018. godine uvela takse na robu iz Centralne Srbije što je dobvelo do, za sada, najduže bolokade u dijalogu Beogrda i Prištine.
Beograd je odbijao da učetvuje u nastavku dijaloga sve do ukidanja taksi do čega je došlo nakon američkog pritiska na Prištinu početkom 2020 godine.
U međuvremenu, Federiku Mogerini je na mestu šefa diplomatije EU zamenio Žosep Borelj, a Savet EU je početkom aprila 2020. godine imenovo specijalnog predstavnika EU za dijaloga Beogrda i Prištine, Miroslava Lajčka.
Dijalog Beograda i Prištine, pod pokroviteljstvom EU, obnovljen je u julu 2020. godine kada su se u Briselu sastali predsednik Srbije Aleksandar Vučić i premjer privremenih kosovskih institucija Avdulah Hoti, koji je u pregovorima zamenio dotadašnjeg kososvkog predsednika Hašima Tačija nakon što je Tači optužen za ratne zločine pred Specijalnim sudom u Hagu.
Nova faza dijaloga započeta je razgovorima o nestalim i raseljenim licima i ekonomiji, a zatimi i o međusobnim finasijiskim potraživanjima, imovini i manjinskim zajednicama što je podrazumevalo ponovno instsiranje na odgovornosti Prištine da formira dogovorenu Zajednicu srpskih opština.
ZSO je i ovoga puta bila ”kamen spoticanja” za dijalog zbog neogućnosti prištinskih političkih aktera da se dogovore oko ispunjavanja obaveze preuzete još 2013. godine.
Ubrzo dolazi i do pada vlade Avdulaha Hotija i novih izbora na Kosovu, zbog čega se nastavak dijaloga Beogrda i Prištine u Briselu očekuje u maju 2021. godine.
Iako je specijalni predstavnik EU, Miroslav Lajčak, na početku svog jednogodišneg mandata, u apriliu 2020. godine, najavio mogućnost postizanja sveobuhvatnog dogovora u ”narednim mescima”, EU trenutno radi na produžetku njegovog mandata kako bi i u narednoj godini mogao da nastavi da posreduje u dijalogu Beogrda i Prištine.
