Bunjevci obeležili svoj nacionalni praznik, Dan Velike narodne skupštine

Tog dana 1918. godine među 757 delegata koji su u novosadskom hotelu „Grand” odlučivali o prisajedinjenju Banata, Bačke i Baranje Kraljevini Srbiji bilo je 84 poslanika Bunjevaca.  

– Večeras obeležavamo 101. godinu od Velike narodne skupštine i pišemo prve stranice drugog veka tog velikog događaja – rekla je na svečanosti predsednica Nacionalnog saveta bunjevačke nacionalne manjine dr Suzana Ostojić Kujunyić. – Tad smo izabrali izlazak iz Austrougarske i građenje Kraljevine Srba, Slovenaca i Hrvata. Hteli smo svoj nacionalni napredak, ali i napredak ostalih naroda uz nas. Izabrali smo veliku porodicu slovenskih naroda, u kojoj ćemo biti grana velikog stabla. Izabrali smo, ali to nismo i dobili.

Ona je navela da su Bunjevci dali velike žrtve u Velikom ratu, zatim je usledilo Trijanonski mirovni sporazum, povučene su nove granice u jugoistočnoj Evropi i veliki broj Bunjevaca je ostao da živi izvan granice Kraljevine Srbije, u Mađarskoj. Usledio je i Drugi svetski rat, novi gubici, a po oslobođenju i Dekret po kojem Bunjevci nisu mogi da se izjasne kao Bunjevci.

– Duge decenije tišine i društvene nepravde trajale su sve do 2003. godine, kad je osnovan prvi bunjevački nacionalni savet – istakla je Suzana Kujunyić Ostojić. – Sve se pokreće kao potok u proleće, izlaze „Bunjevačke novine”, niču brojna bunjevačka udruženja, emisije na televiziji i radiju. Kreće bunjevački govor u školama, a posle deset godina rada, govor postaje jezik. Davne 1918. godine u subotičkoj gimnaziji bunjevački se učio kao maternji jezik, a prođe celih 100 godina dok opet nije uvedea. Ali, opstali smo u tim uslovima i danas. Korak po korak, ostvarujemo danas snove naših bunjevačkih velikana: biskupa Ivana Antunovića, Blaška Rajića, Paje Kujunyića i mnogih drugih.

Bunjevci su ove prostore naselili pre 330 godina. Prvi predsednik Nacionalnog saveta bunjevačke nacionalne manjine, sada njegov potpredsednik Nikola Babić, ranije je rekao za „Dnevnik” da od tada do danas traje borba Bunjevaca za očuvanje nacionalnog identitete. Babić je naveo da su, po popisu stanovništva u Hazburškoj monarhiji 1715. godine, Srbi i Bunjevci u Bačkoj činili 97 odsto stanovništva, pet godina kasnije u Bačkoj se 76.000 ljudi izjasnilo da govori srpskim jezikom, isto toliko bunjevačkim. 5.019 mađarskim, a 750 nemačkim. Vek kasnije, Srba, Bunjevaca, i Šokaca je bilo u Bačkoj 170.000, Mađara 120.000, a Nemaca 91.000.

Upornost i neodustajanje od cilja

– Protekla je 101. godina od kada su te davne 1918. godine tadašnji đaci subotičke Gimnazije imali priliku da prvi put uče bunjevački s pravopisom kao svoj maternji jezik. Trebalo je da prođe sto godina da bismo ponovo dobili to pravo da se bunjevački konačno uči u gimnazijama. Dakle, to je jedan krug koji samo pokazuje našu upornost, neodustajanje od onoga  što nam je cilj – naglasila je Suzana Kujundžić Ostojić.

Između 1918. i 1946. godine Bunjevci su imali 22 ustanove, međutim, nijedna nije dugo opstala. Od tih ustanova najznačajnija je bila Bunjevačka prosvetna matica, koja je osnovana 1924. i živela do 1938. godine. Pre toga, u Čonoplju je 1920. osnovano Bunjevačko kasino, koje je postojalo do 1946. u Somboru je 1921. formirano Bunjevačko kolo, koje je prestalo da radi 1945 

Među bunjevačkim prvacima najznačajnija ličnost je bio pop Blaško Rajić iz Subotice. On je na Velikoj narodnoj skupštini održao vatreni govor kojim je doprineo da se Bunjevci i svi drugi delegati opredele za koncept direktnog prisajedinjenja Kraljevini Srbiji, a ne preko Zagreba, odnosno da se Banat, Bačka i Baranja prvo ujedine s Karljevinom SHS, a potom sa Srbijom. Takav stav su imale demokrate, a i sam Rajić je dobio takve instrukcije u Zagrebu.

Rajić je, međutim, na Velikoj narodnoj skupštini postupio drugačije: svojim govorom podržao je koncept radikala okupljenih oko Jaše Tomića „Da mi prvo obučemo srpsku košulju pa tek onda jugoslovenski kaput.” 

Posle govora Blaška Rajića iza tog koncepta je stalo svih 757 delegata Velike narodne skupštine.       

E. Marjanov

Projekat „Tolerancija i raznolikost udružene u zajednički život Vojvodine” realizuje „Dnevnik” uz podršku  Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i verske zajednice.