AKCIJA „OLUJA” 24. GODINE POSLE: Dani kada su Srbi proterani s vekovnih ognjišta

Po 24. put odaće se pošta žrtvama operacije „Oluja”, u kojoj je početkom avgusta 1995. godine iz Hrvatske proterano oko 250.000 Srba i ubijeno oko 2.000 civila koji su ostali u svojim kućama.

Kao i proteklih godina, u Srbiji će se odavati pošta žrtvama hrvatske operacije „Oluja”, a Hrvatska će taj događaj obeležavati kao najveću svetkovinu u Kninu. Dok će Srbi tugovati, Hrvati će slaviti.

Tog 4. avgusta 1995. godine oružane snage Hrvatske, uz odobrenje i podršku NATO-a, a u sadejstvu Hrvatskog veća odbrane i Armije BiH, izvršile su agresiju na severnu Dalmaciju, Liku, Kordun i Baniju, koje su tada činile Severnu autonomnu oblast Krajine u sastavu tadašnje Republike Srpske Krajine.

Agresija je, kako se navodi u spisima Dokumentaciono-informativnog centra „Veritas”, izvršena uprkos činjenici da je ta oblast bila pod zaštitom Ujedinjenih nacija, kao i činjenici da su dan ranije predstavnici Republike Srpske Krajine i Beograda u Ženevi prihvatili predlog međunarodne zajednice o mirnom rešenju sukoba.

Na srpski živalj u tom delu Krajine Hrvatska je poslala oko 200.000 svojih vojnika. Za nekoliko dana neravnopravne borbe slomljen je otpor Srpske vojske Krajine, a srpski narod, spasavajući živu glavu – njih više od 220.000 – krenuo je put Srbije. U nepreglednoj koloni srpskih prognanika bili su žene, deca, starci i tek poneki sredovečni muškarci. Neki Srbi nisu želeli da napuste rodnu kuće i ognjište i to su platili životom. Na evidenciji „Veritasa” su imena 1.861 Srba poginulih i nestalih u toj hrvatskoj akciji. „Oluja” je tih dana odnela u smrt 1.211 srpskih civila, od kojih je oko tri četvrtine bilo starije od 60 godina. Među žrtvama je i 548 žena, od kojih je oko četiri petine bilo starije od 60 godina. Srba nestalih s područja je 1.804, od kojih 713 starijih od 60 godina. Od ukupnog broja srpskih žrtava stradalih u hrvatskoj „Oluji” rasvetljena je sudbina 1.084 lica, dok je na evidenciji nestalih još 777, od čega 588 civila, među kojima i 295 žena.

Podaci „Veritasa” pokazuju da je oko 1.500 pripadnika nekadašnje Srpske vojske Krajine preživelo zarobljavanje, od kojih je mnogima suđeno i osuđeni su na dugogodišnje kazne zatvora zbog krivičnih dela ratnog zločina. Oko 3.200 starih i nemoćnih, koji nisu hteli ili nisu mogli da napuste ognjišta, na silu je internirano u logore za civile. Krajina je opustošena, opljačkana pa porušena i zapaljena. Nisu bili pošteđeni ni crkveni i kulturni objekti, srpski istorijski spomenici, ali ni antifašistički.

„Oluja” je jedini događaj u kojem su Srbi iz Hrvatske žrtve koji je suđen pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju u Hagu. Pretresno veće je jednoglasno zaključilo da su dvojica od trojice optuženih hrvatskih generala bili učesnici udruženog zločinačkog poduhvata čija je zajednička svrha bila trajno uklanjanje srpskih civila iz Krajine. Ono je osudilo Antu Gotovinu na 24 godine zatvora, a Mladena Markača na 18. Međutim, žalbeno veće je poništilo celu tu presudu pretresnog veća i oslobodilo te hrvatske generale po svim tačkama. Oni su se vratili u Hrvatsku, gde su ih dočekali kao „hrvatske junake” i otvorili im put u javni život, veličajući ih sada više nego onda kada su okrvavili ruke.

Od nekoliko pripadnika sopstvenih oružanih snaga do sada procesuiranih za ratne zločine nad Srbima iz vremena „Oluje”, navodi „Veritas”, hrvatski sudovi su pravosnažno osudili samo jednu osobu. Poslednjih nekoliko godina nekoliko porodica Srba ubijenih u „Oluji”, posle dugogodišnjih i iscrpljujućih sporova punih obrta, uspelo je da dobije naknadu štete za ubijene rođake.

Granatama po izbegličkoj koloni

Da bi bila „sigurna” u to da se Srbi više neće vratiti svojim rodnim kućama, hrvatska vojska je 7. avgusta 1995. godine granatirala srpsku izbegličku kolonu na Petrovačkoj i Prijedorskoj cesti. Poginulo je 13 civila izbeglica iz Republike Srpske Krajine, a više desetina je ranjeno. Avion koji ih je pobio „mig 21” je poleteo s aerodroma Split. Samo dan kasnije, 8. avgusta, na cesti Novi grad – Prijedor, u selu Svodna, dva hrvatska „miga 21”, koja su poletela sa zagrebačkog aerodroma „Pleso”, raketirali su srpsku izbegličku kolonu i tom prilikom ubili tri civila, majku i njena dva sina, dok su četvoro dece i četiri žene teže ranjeni.

Međunarodni sud pravde je kroz obrazloženje svoje presude iz februara 2015. godine hrvatsku ratnu operaciju „Oluja” kvalifikovao kao akciju etničkog čišćenja, ali, po njihovom mišljenju, to nije doseglo nivo genocida jer, navodno, nije bilo genocidne namere. Ona neprekidna kolona srpskog življa iz Krajine 1994. godine dobro je znala da je Hrvatska namera da budu oterani s vekovnih ognjišta. Iako se Hrvatska proteklih godina pravdala da su Srbi „sami hteli da odu”, nesporna je činjenica da su na to bili naterani granatama, klanjem, ubijanjem, fizičkim i psihičkim zlostavljanjem. Oni najbolje znaju da na put nisu krenuli zato što su želeli i hteli, već što ih je muka naterala. Seobe su, po ko zna koji put, postale srpska sudbina.

Sudbina Srba Krajišnika prerasla je i politiku i međudržavne odnose i postala breme nepravde koju su ćutanjem, žmurenjem ili nečinjenjem činile mnoge države sveta. Bez krivice nisu ni zemlje EU, SAD ali i Ujedinjene nacije, koje su bile zadužene da sačuvaju srpska ognjišta. Opravdanja za zlo počinjeno prema nedužnim srpskim civilima koji su decenijama živeli na području Krajine nema, niti će ga biti. Mogu Srbi – to su već više puta činili – i oprostiti, ali ne mogu zaboraviti.

Ljubinka Malešević