Slovačka evangelistička crkva krasi centar Kisača

Ograđena kapijom tipičnih boja, crkva je prikrivena razgranatim krošnjama, iznad kojih se nazire najviši deo sa krstom na vrhu. Dvorište je ukrašeno različitim cvetnim, žbunastim i drvenastim formama, skladno ukomponovanih stilom i laganim letnjim mirisima, a baš tu nas je dočekao sveštenik Vladimir Lovas, vrativši nas kroz vreme više od dva veka.

- Crkva je građena 1795. godine, a 1797. je osveštena, da bi dve godine kasnije i toranj bio podignut – priča Lovas, rekavši da je čast što će dogodine parohija slaviti 250 godina od osnivanja sela. - Koliko sam čitao, 1773. godine su ovde počeli da dolaze prvi veterani i to Mađari, a sa njima iste godine dolaze i Slovaci luterani, te tada počinje i masovno naseljavanje. Iz nekog razloga, stanovnici nisu odmah podigli crkvu, ali ono što je zanimiljvo je da prvi sveštenik dolazi 1788. godine, kada još crkva nije ni postojala. Za tih sedam godina, pa sve do početka gradnje, on je bio u parohiji, što ukazuje na činjenicu da su morali da imaju neki sveti prostor, u kom su se mogle održavati službe.

Po sveštenikovim rečima, crkva je jednostavna građevina u vidu crkvenog broda, bez dodatnih bočnih delova, sa polukružnim oltarnim delom. Važan detalj svake luteranske crkve su orgulje, a prvi pisani podatak o njihovom postojanju u Slovačkoj evangelističkoj crkvi datira još iz 1855. godine. Dragoceni instrumen nalazi se na spratu, iznad ulaza, dok su sa strane, jedno preko puta drugog, izgrađeni balkoni sa klupama. Sveštenik nema podatak da li su u međuvremenu orgulje zamenjene.

- Na našim službama pevaju se pesme, vernici dolaze sa pesmaricama i učestvuju u službi, a u parohijama su, kada se gleda unazad, orguljaši bili školovani kantori i učitelji – pojašnjava naš sagovornik. -  Kasnije je došlo vreme kada su kantori postali „laici„, odnosno posedovali su talenat za sviranje i muziku, te su se tako priključivali službi. - Imam tu privilegiju da moj sin pohađa Muzičku školu i da pored mene radi kantorsku službu u našoj crkvi.

Unutar crkve, zidovi su žuto belih nijansi, koje se od polovine zida ka podu pretaču u ukrasne drvene lamperije. Sa leve i desne strane uredno poređane dugačke klupe, i ispod svake pesmarica. Da se nađe za one koji zaborave svoju kod kuće ili je pak još uvek nemaju u svom vlasništvu.

Proširena za 16 kvadrata

Sveštenik Vladimir Lovas otkrio nam je i podatak da po nekim zapisima stoji da je 1866. godine došlo do rasta stanovništva, a da je bilo oko 1.400 Slovaka luterana, stoga se javila potreba da se crkva proširi.

Tada je dobila dodatnih 16 kvadratnih metara, a najverovatnije se dograđivanje radilo po dužini, s obzirom na to da je toranj već postojao. Jedino mesto na kom se mogla širiti je oltarni deo, koji je izgrađen po uzoru na Aradičku crkvu u Banatu. Zanimljivo je to što je crkva u Aradcu građena po uzoru na Kovačičke parohije.

Kako je objasnio Lovas, crkva kao najznačajniji praznik obeležava 31. oktobar, Dan reformacije, koju je Martin Luter u Nemačkoj pokrenuo 1517. godine, ali se ta služba ne razlikuje mnogo od redovnih nedeljnih. Za razliku od Pravoslavne crkve, nemaju sveca kome je crkva posvećena, niti ih uopšte slave.

- Naše crkve čak nemaju ime – kazao je on, dodavši da kao i sve hrišćanske crkve slave Božić, Uskrs, Duhove, sve te važne praznike - Verujemo da je služba božja, sa centralnom tačkom propovedanja reči Božije, a propoved, odnosno tema nedelje o kojoj govorimo, zavisi od perioda godine u kom se nalazimo. U luteranskoj crkvi ima malo simbolike, koja se vidi kroz oltar, kada se menjaju boje. Obeležavali smo 10. nedelju po Svetom Trojstvu, kada se pripominje uništenje grada Jerusalima, zato je oltar sada u crnoj boji. U toj nijansi je i za vreme Velikog petka.

Po njegovim rečima, kroz polovinu godine kada nema većih praznika, obično je oltar zelen, a kada se obeležavaju Duhovi, obeležen je crveno, u boji vatre. Na Božić i Uskrs bude bela boja, simbol duhovnosti.

I. Bakmaz