Obnova 14 kuća u Almaškom kraju

Reč je o višegodišnjem projektu obnove graditljeskog nasleđa Novog Sada i podgrađa Petrovaradinske tvrđave, tačnije fasada i krovova na starim kućama i zgradama, koji zajednički finansiraju Grad i Pokrajina.

U najstarijem delu grada planirana je rekonstrukcija ukupno 25 objekata, s tim da će u ovoj, prvoj fazi biti obnovljene građevine u ulicama Đorđa Jovanovića 1, 3 i 4, Zlatne grede 20, na uglu sa Đorđa Jovanovića, te Save Vukovića 1,2, 3, 4, 5, 6, 8 i 10, kao i u Zemljane ćuprije 2 i Skerlićevoj 39.  Kako se iz dokumentacije javne nabavke može primetiti obnova objekta u Đorđa Jovanovića 1 (fasada), 3 (fasada), Đorđa Jovanovića 4 (fasada i krov) i Zlatne grede 20 (fasada i krov) koštaće 20.011.184 dinara. Rok za završetak radova je 80 dana, od uvođenja izvođača u posao, koliko će trajati i rekonstrukciju građevina u Save Vukovića 1 (fasada i krov), 3 (fasada krečenje) i Save Vukovića 5 (fasada i krov), s tim da će za to biti izdvojeno 14.870.888 miliona.

Sređivanje objekata u Save Vukovića 2 (fasada), 4 (fasada) i 6 (fasada) koštaće 15.590.636, dok će najviše novca, 49.727.988 dinara, biti izdvojeno za obnovu fasada i krovova u Save Vukovića 8, 10, Zemljane ćuprije 2 i Skerlićevoj 39, s tim da je rok za završetak 120 dana.

Javne česme, bunari...

U okviru urbanističko-arhitektonskog rešenja Almaškog kraja trebalo bi isprojektovati obnovu kompletne infrastrukture - vodovoda i kanalizacije, elektroenergetskih instalacija, osvetljenja i dizajn rasvete, kao i telekomunikacione i sisteme tehničke zaštite.

Osim toga, odabrani  projektanti bi trebalo i da predlože parterno uređenje, uključujući i urbani mobilijar poput javnih česmi, fontana, bunara, kao i da prilikom osmišljavanja prostora akcentuju mikroceline umetničkim instalacijama, elementima vizuelne komunikacije i signalizacije, turističke i digitalne.

Almaški kraj značajan je zbog sačuvane celovitosti istorijske urbane matrice, dokumentovanja arhitektonskih i istorijsko-umetničkih vrednosti slojevitog graditeljskog nasleđa različitih stilskih i oblikovnih odlika, kao i očuvanog kontinuiteta nastanjivanja, privrednog, naučnog, kulturnog, duhovnog i društvenog života u Vojvodini, objasnili su svojevremeno za naš list iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Novog Sada.

Iz tog razloga je pre tri godine Odlukom Vlade Republike Srbije utvrđen za prostornu kulturno-istorijsku celinu, a planom generalne regulacije na tom prostoru predviđene su manje izmene i to uglavnom infrastrukture.

Od utvrđivanja Almaškog kraja za prostorno kulturno-istorijsku celinu do danas obnovljena su tri objekta - u Almaškoj 5 i Zlatne grede 10 i 25.

Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada prošle godine je odabrao firme koje će izraditi urbanističko-arhitektonski projekat za uređenje Almaškog kraja, odnosno prostora površine oko 22,58 hektara.

Istorijska priča

Almaški kraj nalazi se u jugoistočnom delu Novog Sada,  i nastao je između 1716. i 1718. godine, kada su se stanovnici sela Almaš naselili u neposrednoj blizini Petrovaradinskog šanca. Područje koje su naslelili bilo je močvarno, ispresecano barama i rukavcima.

Prvobitne ulice, glavni potesi uočljivi su na mapi grada iz 1745. godine, dok su ostale ulice, koje su predstavljale uske prolazi na ostrvima između, formirane tokom 19. veka. Na planu grada iz 1877. godine, pa do danas očuvana je nepravilna urbana matrica i parcelacija.

Prostorno kulturno-istorijsku celinu karakterišu krivudave, uske ulice različite  i promenljive širine, koja su posledica gradnje objekata na „suvim“ gredama Interesantno je to da prostor nema centar, već proširenja koja predstavljaju trgove na kojima su se Almašani okupljali. U okviru prostora kulturno.istirjske celine nalaze se dva spomenika kulture - Srpska pravoslavna crkva Sveta Tri jerarha, Almaška crkva, i zgrada Matice srpske.  

Većinu ulica Almaškog kraja bi trebalo obnoviti, odnosno rekonstruisati kolovoz i pešačke staze, kao i izgraditi biciklističku stazu u Temerinskoj ulici, a planirano je da raskršće ulica Marka Miljanova, Đorđa Rajkovića, Zemljane ćuprije i Milana Rakića, bude preoblikovano u klasičnu četvorokraku raskrsnicu.

Interesantan je podatak da su urbanisti ostavili mogućnost za izgradnju podzemne garaže u okviru kompleksa Matice srpske i Biblioteke Matice srpske.

Inače, predviđeno je očuvanje zelenila, kao i uređivanje, odnosno ozelenjavanje nekoliko slobodnih površina - platoa ispred porte Almaške crkve i na uglu ulica Petra Kočića i Sterijine, te južnog dela Zemljane ćuprije, proširenja u Ulici Matice srpske, kao i dela Đorđa Rajkovića.

Deo placa u Temerinskoj 26 biće iskorišćen za potrebe zdravstvene ustanove, a pre toga bi trebalo srušiti objekat koji se tu nalazi, te će nakon toga, kako je planirano, zgrada novog Centra za reproduktivno zdravlje u Almaškoj 4, biti proširena, odnosno planirana je dogradnja objekta.

J. Vukašinović