Na današnji dan je oslobođen Novi Sad
NOVI SAD DANAS OBELEŽAVA 80 GODINA OD OSLOBOĐENJA U DRUGOM SVETSKOM RATU Dan kada su se sloboda i pesma ponovo vratile u grad
Dan oslobođenja Novog Sada u Drugom svetskom ratu, kada su pre 80 godina borci Novosadskog partizanskog odreda 1944. godine oslobodili grad, a iz njega se povukle poslednje fašističke okupacione trupe, obeležava se danas uručenjem najviših priznanja, Oktobarske nagrade i Novembarske povelje ovogodišnjim dobitnicima, i posebnim svečanim programom.
Nakon tri i po godine okupacije, krajem oktobra 1944. godine, u Novi Sad su ušle jedinice Narodnoslobodilačke vojske Jugoslavije, a ubrzo i Crvena armija, a sa njima i sloboda. Borba i otpor Novosađana su, tokom Drugog svetskog rata, praćeni velikom pogibijom i ogromnom materijalnom štetom. Poginulo je više od 550 učesnika NOB-a, od toga u oružanim jedinicama 200, u pozadini 35, dok je obešenih i streljanih bilo 67, ubijenih na isleđivanju sedmoro, a umrlih u zatvorima i logorima 239. Poginulo je i više od 5.000 stanovnika, svih uzrasta, oba pola, različitih nacionalnosti, a ponajviše Srba i Jevreja, odnosno život je izgubio svaki dvanaesti žitelj. Novi Sad je bio osiromašen i u ruševinama, bez ijedne čitave fabrike, s uništenom električnom centralom, bez tramvajskog saobraćaja, vodovoda i kanalizacije, bez ijednog mosta i s gotovo 20.000 stanovnika manje u poređenju s 1941. godinom.
Oni koji su bili kod Tanurdžićeve palate prvi su ugledali jedan ruski tenk, sav isprepletan platnom i okićen peškirima, prepun mladića i devojaka, a za njim još jedan isto tako okićen. Nastao je pravi delirijum od oduševljenja, sreće i radosti i svako je hteo i želeo da se rukuje i poljubi sa baćuškom
Bombardovanje u aprilu 1941. godine
Nakon napada 6. aprila 1941. godine okupatori nisu štedeli Novi Sada, a otpor koji je pružao Novosadski partizanski odred bio je dobar izgovor za surovost. Prilikom napada na Kraljevinu Jugoslaviju nemački avioni bombardovali su nekoliko lokacija u gradu. Bombe nisu padale samo na aerodrom na Detelinari i druge vojne objekte, nego i po ulicama grada. Nemački bombarderi su čak mitraljezom pucali ljude na ulici, a najtragičnije svedočenje je ubijanje pogrebne kolone u Kisačkoj ulici. Nikada nije utvrđeno koliko je tačno Novosađana stradalo tokom aprilskih bombardovanja i na početku okupacije.
Prema opšteprihvaćenim podacima o oslobođenju 2. bataljon Novosadskog partizanskog odreda je 23. oktobra 1944. godine postavio zastavu na Gradsku kuću, što je simbolično označilo kraj okupacije, a oko 11 časova u Novi Sad su stigle i dve čete 1. bataljona Novosadskog partizanskog odreda, dok su u 13 časova stigli delovi jedinica Glavnog štaba Vojvodine i 7. vojvođanska brigada. Sveštenik u Uspenskoj i Almaškoj crkvi, prvi posleratni gradonačelnik Novog Sada i narodni poslanik prota Alimpije Popović zabeležio je događaje tog oktobarskog popodneva pre 80 godina. Prema njegovim beleškama Mađari okupatori su grad napustili nekoliko dana pred oslobođenje, dok su Nemci to učinili u nedelju, 22. oktobra, u 15 časova, prethodno razrušivši oba mosta. Od tog trenutka je grad bio slobodan:
Oktobarska nagrada i Novembarska povelja
Inkluzivni mešoviti hor „Ison“, profesor specijalista za oblast metodike nastave književnosti i srpskog jezika Mirjana Grdinić i profesor srpskog jezika i književnosti Sanja Lalović dobitnici su ovogodišnje Oktobarske nagrade, dok je Novembarska povelja pripala Fakultetu sporta i fizičkog vaspitanja i DOO za novinsko-izdavačku delatnost „Mađar So“. Njima će danas, tradicionalno gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić i predsednica Skupštine Grada Novog Sada Dina Vučinić u Gradskoj kući uruči ta najviša gradska priznja.
Prethodno će na Spomen-groblju boraca narodno-oslobodilačkog rata 1941-1945. godine vence položiti predsednica Pokrajinske vlade Maja Gojković i gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić.
„Građani su izlazili iz svojih domova, grlili se i ljubili, čestitajući jedan drugom i slaveći slobodu. Na domovima su bile okačene narodne i državne zastave, kao i crvene sa srpom i čekićem. Prvi je zastavu istakao trgovac Dragutin Čurčić, na svojoj kući u Ulici zlatne grede. Samo sat vremena kasnije počeli su prolaziti mladi partizani u grupama po desetak sa raznovrsnim oružjem. Ubrzo je čitav trg bio ispunjen narodom, većinom omladinom. Na sve strane se čula muzika, igralo se kolo, klicalo se slobodi i lica su bila radosna. Nijednog ružnog povika niti psovke, već jedino radost i veselje. Trg se sve više punio narodom. Najednom presta muzika i klicanje, a oni koji su bili kod Tanurdžićeve palate prvi su ugledali jedan ruski tenk, sav isprepletan platnom i okićen peškirima, prepun mladića i devojaka, a za njim još jedan isto tako okićen. Nastao je pravi delirijum od oduševljenja, sreće i radosti i svako hteo i želeo da se rukuje i poljubi sa baćuškom. Dočekavši slobodu sa oko 45.000 stanovnika, grad se brzo uvećavao, tako da je šezdesetih godina prošlog veka već imao više od 100.000 stanovnika. Odmah po oslobođenju Novi Sad je počeo da se obnavlja i razvija i sve više ljudi da se doseljava, pa je u periodu posle Drugog svetskog rata Novi Sad je posato i najveći grad Vojvodine.
S. Kovač