KARLOVAČKA BOGOSLOVIJA SLAVI 230 LETA Život i rad škole može se podeliti u četiri celine; MONOGRAFIJA sa osvrtom na sopstvenu prošlost

Povodom jubileja škola je priredila monografiju koja obuhvata razdoblje od 1794. kada je nastala do danas, za razliku od prethodne koja se bavila njenim istorijatom samo do 1920. godine.

Na tri stotine strana sa puno fotografija, što je još jedna od novina u odnosu na ranije monografsko delo, knjiga prikazuje prošlost škole, ali i učilište u sadašnjem vremenu i donosi spisak bezmalo svih koji su je pohađali, bili predavači ili rektori od osnivanja. Posebno su apostrofirani među njima oni koje je Srpska pravoslavna crkva uvrstila u kalendar svetih.

Osnovana je u vreme karlovačkog mitropolita Stefana Stratimirovića, velikog pregaoca na polju prosvećivanja srpskog naroda ,koji je za samo tri godine osnovao dve najznačajnije institucije u Sremskim Karl ovcima - Bogosloviju i Gimnaziju. Bez obzira na promene koje je protokom vremena pretrpela njena osnovna misija je ostala ista - obrazovanje i vaspitanje dece, odenosno ljudi koji će nakon školovanja posvetiti život služenju u crkvi.

Prema autorima, život i rad škole može se podeliti u četiri celine. Monografija, kako navode oni, izlazi iz okvira periodizacije škole u pokušaju da sagleda širu sliku bogoslovskog obrazovanja.

Prvo poglavlje daje istorijski prikaz razvoja srpske crkvene prosvete, sumiranje današnjeg stanja i otvaranje pitanja i perspektive za njen dalji opstanak i misiju. Drugo se bavi počecima bogoslovskog obrazovanja u Sremskim Karlovcima, koje datira nekoliko decenija pre osnivanja Bogoslovije 1794. godine. Značajna pažnja posvećena je klirikalnom učilištu koje je već polovinom 18. veka mitropolit Pavle Nenadović osnovao i tako udario temelje bogoslovskog obrazovanja u Sremskim Karlovcima.

U prvom periodu Karlovačke bogoslovije koje traje do 1872. godine, škola je funkcionisala skromno i kada je reč o uslovima rada, ali i o planu i programu. Zbog toga je odlučeno da se radi reforme ona zatvori 1872. i tri godine posle otpočinje najsjajnije poglavlje u njenoj istoriji. Sa znatno većim brojem predmeta i profesora on počinje ponovo da radi 1875. i poprima vremenom odlike današnjih fakulteta po načinu održavanja nastave, polaganja ispita, stručnosti profesorskog kadra...Prvi svetski rat prekida taj zlatni period Bogoslovije i ona nastavlja u izmenjenom izdanju da radi po njegovom završetku.

Osnivanjem Bogoslovskog fakulteta u Beogradu ona gubi taj rang i postaje srednjoškolska prosvetna ustanova. To je ujedno i treća etapa u njenom razvoju koja se završava početkom Drugog svetskog rata. Tada nastupa najduži prekid i slobodno se može reći najteži period za školu. Dok je Gimnazija radila i za vreme rata, u zgradu Bogoslovije, kao i u Patrijaršijski dvor odmah su se uselile ustaše i ostale u njima do oslobođenja -23. oktobra 1944. Deo profesora je na početku rata završio u Bačkoj koja bila pod Mađarskom upravom, a osatak izbegao ili proteran u Srbiju. Episkop bački Irinej (Ćirić) organizovao je u Novom Sadu ispite i predavanja za bogoslove koji su se našli pod mađarskom okupacijom. Oni koji su se zatekli u Srbiji su dovršili školovanje u Nišu. Bezbožnički režim zabranio je rad Bogoslovije u Karlovcima, a po oslobođenju u zgrade koje su joj pripadale uslila se vojska i ostala u njima do 1949. Potom ih je preuzela opština i tek dvadeset godina nakon Drugog svetskog rata stekli su se uslovi da se obnovi njen rad. Zasluge za to pripisuju se njenom nekadašnjem đaku, a tadašnjem srpskom patrijarhu Germanu. Nastava u poslednjem razdoblju Bogoslovije koje još traje, počela je 15. septembra 1964. u zgradi narodno-crkvenih fondova koja je pre toga adaptirana za nastavu, uz pozajmljen inventar iz Prizrenske i Beogradske bogoslovije.

Danas škola sasvim drugačije izgleda nego tog 15. septembra 1964. godine. Promene koje  od početka 21. veka doživljava takođe su obuhvaćene monografskim štivom, koje će prvi put biti predstavljeno javnosti sutra u svečanoj sali Matice srpske od 19 sati.

Zorica Milosavljević