Javni spomenici u Kaću ponos meštana

U razgovoru s Kaćanima smo saznali da je jedna od najznačajnijih ličnosti u čitavoj istoriji kaćkog sporta bio Živko Kondić, koji je dvadeset godina bio predsednik OFK „Jugović”, kao i predsednik Sportskog društva „Jugović”. Stoga su mu veterani FK „Jugović” podigli česmu, u spomen na velika dela koja je za života činio.

– U dve decenije je davao sebe za dobrobit kluba, što je bilo vidljivo po takmičarskim rezultatima koji su postizani u to vreme – složila se većina njih, objasnivši nam da je česma simblično postavljena u Sportskom centru „Siget”, da bi buduće generacije nastavile tim stopama, napajajući se sa Živkovog izvora.

Prekoputa česme, kod igrališta Fudbalskog kluba „Jugović”, podignut je spomenik na kojem piše „Ovde su i oni fudbal igrali, za ovu zemlju su i život dali u Narodnooslobodilačkom ratu 1941–1945. godine” (NOR). Na njemu je 15 imena poginulih, ubijenih i nestalih u zatvorima i logorima okupatora. Postavio ga je 4. jula 1981. godine Omladinski fudbalski klub „Jugović”, Kać.  

Zatim su nas uputili na još neke spomenike u Pravoslavnoj crkvi, centru sela, ali i na biste u OŠ„Đura Jakšić” i slično. Kada smo došli do porte Pravoslavne crkve, zapazili smo česmu, pored koje je drvena klupa, a na njoj ikona Svetog Jovana Krstitelja. Iznad česme je postavljen i krst.

Spomenik palim borcima krasi centar Kaća, a kako su nam objasnili Kaćani, delo je vajara iz Kladova Mihajla Tomića. Zvanično je otkriven 7. jula 1952. godine, a na njemu stoji: „Palim borcima u Narodnooslobodilačkom ratu od 1941. do 1945. godine”, i podigao ga je Savez boraca NOR-a i ostale masovne organizacije u Kaću. U centru, na mestu gde je bila nemačka Evangelistička crkva (1895–1947) je i spomen-ploča koja ukazuje na tu bitnu istorijsku činjenicu. Nedaleko odatle je i spomen-ploča od crnog mermera kaćkim Švabama, na kojoj stoji zapisano: „Ovu ploču podižu kaćki Srbi u znak sećanja na kaćke Švabe koji su u Raciji 1942. godine spasli od programa 170 porodica meštana sela. Centar za razvoj Šajkaške”. Postavljena je, kako kažu Kaćani, 2013. godine.

S obzirom na to da za nekoliko spomenika nisu baš imali najpouzdanije informacije, predsednik Šahovskog kluba „Jugović” iz Kaća Miroslav Kopanja se ponudio da nam da knjigu Svetlane Kresoje „Graditeljsko i kulturno nasleđe Kaća”. Tu su opisani i još neki javni i kulturni spomenici. I zaista, osim što smo potvrdili dosadašnju našu priču, naišli smo i na informacije da je bista Đure Jakšića, koja se nalazi u holu istoimene škole, delo nekadašnjeg nastavnika likovnog vaspitanja Ognjena Draškovića iz Kaća i njegovih učenika iz 8b razreda. U školi je postavljena davne 1956. godine.

Ispred OŠ „Đura Jakšić” je i bista Mileve Marić Ajnštajn, koja je, po autorkinim beleškama, postavljena 1999. godine i rad je Jovana Soldatovića.

U knjizi autorke Svetlane Kresoje „Graditeljsko i kulturno nasleđe Kaća” spominju se sveta, zavetna i kultna mesta Kaća, predstavljena krstovima. Tako je u ulazu u Petrovdansko naselje bio krst podignut 1998. godine, povodom osvećenja 88 temelja kuća prognanika iz Baranje i Slavonije. Takođe autorka pominje krst i česmu Svete Petke, koja se nalazi između starog puta za Novi Sad i sadašnjeg zapadnog dela glavne ulice kojom se uključuje na magistralni put Novi Sad – Zrenjanin. Podigli su je Kaćani 1997. godine da bi čuvala i štitila od zla. Kako navodi, u prošlosti je na tom mestu bila vodica s ograđenim bunarom i krstom pored njega. Nakon Drugog svetskog rata je neko taj drveni krst otkinuo i bacio u bunar, a njega zatrpao. Stoga su Kaćani imali potrebu da taj greh isprave.

U sveta, kultna i zavetna mesta ubrajaju se još i Krst u porti Srpske pravoslavne crkve Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja, kao i Krst na izlazu iz Kaća prema Budisavi. Postavljen je između 12. i 13. veka, otkada potiče tradicija njihovog postavljanja i označavali su, ali i štitili, granice sela.

I. Bakmaz

Projekat „Novi Sad, kulturno-istorijska baština” sufinansi rao je Grad Novi Sad, a stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio novac.