Iz Arhiva grada: Pozorištu je trebalo više od veka da se skući
NOVI SAD: Članovi Srpskog narodnog pozorišta tokom više od veka i po nastupali su u tri zgrade koje su namenski za njih podignute - Građanska dvorana, koja je korišćena od 1872. do 1893. godine, Dunđerskovo pozorište, u kojem se radilo od 1895. do 1928. godine, i današnja mermerna zgrada SNP-a, podignuta 1981. godine.
Prema rečima direktora Istorijskog arhiva grada Petra Đurđeva, Srpsko narodno pozorište osnovano je u leto 1861. godine u vreme buđenja nacionalne svesti i borbe za nacionalnu slobodu, kada je postojala duga pozorišna tradicija, od đačkih diletantskih predstava, pa sve do privatnih profesionalnih pozorišnih trupa. Nakon osnivanja Srpskog narodnog pozorišta 1861. godine, prve predstave tokom leta igrane su “Kod zelenog venca“, a tokom zimskih meseci u velikoj sali na spratu kafane hotela „Sunce“ (na uglu Poštanske i Jeverejske ulice), kao i u sali hotela „Carica Jelisaveta“ (hotel „Vojvodina“).
Izgradnja trajala šest godina
Savremena zgrada Srpskog narodnog pozorišta otvorena je 28. marta 1981. godine, dan nakon Svetskog dana pozorišta u 120. sezoni njegovog postojanja. Kamen temeljac za izgradnju sadašnje zgrade SNP-a položen je 1974. godine, a izgradnja je završena šest godina kasnije.
- Inicijativa za podizanja namenske zgrade pokrenuta je 1950. godine jer se ustanova nakon Drugog svetskog rata naglo razvijala proširujući svoju delatnost – kaže Đurđev. - Drugi konkurs zatvorenog tipa održan je po pozivu 1967. godine, a pobednik je bio poljski arhitekta dr Viktor Jackijevič, koji je u aprilu 1972. pozvan da dođe u Novi Sad da bi uradio konačnu verziju idejnog projekta i da bi rukovodio poslovima oko izgradnje. Izgradnja je koštala 616.968.591 tadašnjih dinara.
Zbog izgradnje ovog zdanja, bila je srušena desna strana tadašnje ulice JNA, kao i nekoliko kuća u Uspenskoj ulici, a oštećena je bila i porta Uspenske crkve. To je izazvalo gnev mnogih Novosađana koji su se protivili da zgrada SNP-a bude podignuta u najužem starom jezgru grada.
- Deoničarsko društvo u to vreme zidalo je na današnjem Trifkovićevom trgu dvoranu koja je trebalo da bude balska, ministarstvo je, posle odugovlačenja 1871. godine, dopustilo da zdanje bude prva građanska dvorana – kaže Đurđev, dodajući da Srpsko narodno pozorište tada nije bilo državna ustanova, te je zbog toga osnovano posebno pozorišno Društvo koje je imalo zadatak da vodi brigu o Pozorištu i o njegovim finansijama. - Društvo je, 1873. godine, dobrovoljnim prilozima od Deoničarskog društva otkupilo građansku dvoranu za 20.000 forinti i na taj način su članovi novosadskog pozorišta dobili matičnu scenu. Ta dvorana je srušena 1892. godine, nakon isteka ugovora sklopljenog sa varoškom opštinom, uprkos nezadovoljstvu i protivljenju građana.
Nakon rušenja Građanske dvorane, pozorišni ansambl Srpskog narodnog pozorišta bio je primoran da krene na trogodišnje neprekidno gostovanje po Vojvodini. Tada je u 28 mesta održano 611 predstava. Trupa se u Novi Sad vratila februara 1895. godine, kada im je ustupljena namenski građena pozorišna zgrada, poklon Lazara Dunđerskog – Dunđerskovo pozorište. Ono je bilo smešteno u dvorištu današnjeg hotela “Vojvodina” sve dok nije izgorelo požaru 1928. godine. - Nakon toga ansambl je nastupao u sali hotela „Sloboda” (na Trgu slobode), u zgradi Nemačkog akcionarskog društva „Habag” (na uglu Ulice Vase Stajića i Trga Galerija), u Domu radničke komore, da bi nakon Drugog svetskog rata predstave bile igrane prvo u zgradi Mađarske rimokatoličke čitaonice u porti Katoličke crkve, a u leto 1945. otvorena je Letnja pozornica u samoj porti – ističe Đurđev. - Pozorištu je 1947. godine ustupljena zgrada Doma kulture (danas Pozorišta mladih). Velika sala Doma je najduže korišćena, sve do 1981. godine kada je izgrađena današnja zgrada, koja se ubraja u simbole Novog Sada.
S. Kovač
