IZ ARHIVA GRADA Novi Sad su nekad okruživale šume

Prvi dokument koji se odnosio na novosadske šume potiče iz 1755. godine kada je namesničko veće iz Požuna dostavilo zahtev da se sadi drveće, jer je sve manje šuma u carevini. Bilo je zatraženo da to bude vrba, pošto brzo raste i može biti iskorišćena za ogrev čime bi bile sačuvane hrastove šume, a osim toga, dobro je uspevala na novosadskom močvarnom terenu. Godinu dana kasnije lokalne vlasti su posadile 14.000 stabala, na koje je pazio čuvar za naknadu od 40 forinti godišnje.

Kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, od 1755. do 1918. godine postojale su Gornja (Čenejska) šuma, Donja (Futoška) šuma, Almaški vrbak i Kapetanova ada, a zanimljivo je da je još u drugoj polovini 18. veka postojala i Gradska bašta (kasnije nazvana Vragova bašta) u kojoj je pripreman biljni i cvetni materijal za rasađivanje po varoši, a koji se pominje u dokumentu iz 1797. godine i nalazila se iza današnjeg Katoličkog groblja, na mestu Medicinske škole.

– Krajem 18. i početkom 19. veka počela je masovna bespravna seča drva u novosadskim šumama te je Magistrat bio primoran da zaposli čuvare i njihove pomoćnike – kaže Đurđev. – Kako bi se nadoknadila šteta, sađen je bagrem, žir, javor. U bespravnoj seči naročito je stradao Almaški vrbak koji je dodatno oštećen u oluji koja je sredinom 19. veka protutnjala Novim Sadom. Nakon bombardovanja grada 1849. godine, često se sreće u spisima da je siromašno stanovništvo masovno tražilo da dobije besplatan ogrev. Magistrat je bio na muci, jer je zabeleženo da je drveće, koje je bilo namenjeno za licitaciju i seču bilo zakržljalo, Čenejska šuma je do 1830. godine planski sečena, ali je prilikom bombardovanja bila izuzetno oštećena, Almaški vrbak je mađarska vojska gotovo prepolovila, dok je Kapetanova ada stradala u požaru 1883. godine.

Vremenom, novosadske šume su polako iščezavale. Nesrećne istorijske prilike, nebriga ljudi, masovna bespravna seča i širenje grada, koji se sve više ugledao na zapadnoevropske metropole, doprinelo je nestajanju novosadkih šuma. Na osnovu arhivske građe utvrđeno je da u periodu od 1918. do 1941. godine uglavnom spominjan samo „Vrbak“, što potvrđuje da su Donja i Gornja šuma posečene i da se na njihovim mestima grade kuće i zgrade. Tokom 20. veka vlasti su stavljale veliki akcenat na ozelenjavanje grada i uređenje parkova. Kada je reč o zelenim površinama i parkovima Novi Sad i danas može da se pohvali lepo uređenim prostorima koji se prigodno uklapaju u nov i moderan izgled Srpske Atine, a nadležni sveke godine zasade na hiljade stabala.

S. Kovač

Foto: Istorijski arhiv grada