IZ ARHIVA GRADA Metoh manastira Hilandar završio „na dobošu”
Našavši se u carstvu gde su državne vlasti, nekad prikriveno, a nekada otvoreno, pokazivale nameru za nasilno pokrštavanje, Srbi su se još čvršće i tvrdokornije držali običaja i vere.
Međutim, budno oko Habzburške monarhije motrilo je na svaki aspekt političkog i duhovnog života Srba u Austriji. I pored te restriktivne politike Bečkog dvora, značaj Hilandara nikada nije zaboravljen.
Kako kaže direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev manastir Hilandar je imao svoje metohe, odnosno posede u Novom Sadu, a osim toga naročito je darivan od ondašnjih Novosađana, što je bio izraz duboke pobožnosti i poštovanja, i njegovog opštenacionalnog značaja za srpsku kulturu i duhovnost.
- Radi prikupljanja pomoći i priloga vernika, monasi manastira Hilandara kupili su metohe na prostoru Karlovačke mitropolije u Novom Sadu i Sremskim Karlovcima - kaže Đurđev. - U Novom Sadu se metoh nalazio kod crkve Svetog Nikole i imao je kućni broj 1.071, dok se u Sremskim Karlovcima nalazio kod Gornje crkve, koja je posvećena Vavedenju presvete Bogorodice.
Manastiri koji su se nalazili u Otomanskoj imperiji, poput Hiolandara, slobodno su mogli da poseduju kuće u Novom Sadu sve do izbornog crkveno-narodnog sabora, koji je održan u Sremskim Karlovcima, 1769. godine.
- Uprkos tome, austrijske vlasti su otežavale veze između srpskog naroda u Austriji i Turskoj. Tako je tokom trajanja Narodnog crkvenog sabora, 15. juna 1769. godine, Kraljevski komesar grof Andraš Hadik, obavestio Sabor da je carskom naredbom zabranjen ulazak pravoslavnim monasima iz Turske u Austriju - objašnjava Đurđev. - Nakon što je saznao da pravoslavni monasi iz Turske poseduju kuće u Novom Sadu, grof Hadik se obratio Magistartu pismom ističući da prema češće ponovljenim vladarskim naredbama strani monasi ne smeju boraviti u Monarhiji bez najviše dozvole, te je kraljica naredila da se monasi iz Turske sklone, ili budu smešteni u neki manastiri, dok se ne vrate u domovinu. Potrebno je, naveo je grof Hadik, da se njihovi domovi procene, a onda na licitaciji prodaju. On je Magistratu preporučio da tu rasprodaju što pre izvedu, a novac deponuju mitropolitu.
Kao odgovor na zahtev grofa Hadika, novosadski Magistrat je, u avgustu 1769. godine, sačinio spisak imovine pravoslavnih manastira na teritoriji Novog Sada. Utvrđeno je da Koviljski, Bođanski i Beočinski iz Austrije i manastir Hilandar, te Lavra Svetog Atanasija, Vatoped i Jerusalimska patrijaršija iz Turske imaju metohe u Novom Sadu.
- Procenjena vrednost kuća koju je posedovao Hilandar iznosila je 722 forinte, Lavre Svetog Atanasija 3.000, Vatopeda nepunih 200 i Jerusalimskog manastira 453 forinte - kaže Đurđev. - Shodno vladarskoj naredbi, manastiri su 28. januara 1770. godine prodati na licitaciji. Metoh manastira Hilandara, pripao je Davidu Rackoviću na čijem posedu se i nalazio, i to po ceni od 448 forinti.
Nakon što je završena licitacija, David Racković i gradski senator Budai, predali su karlovačkom mitropolitu Georgijeviću svotu od 6.021 forinte. Novac dobijen licitacijom predat je u školski fond Karlovačke mitropolije, jer je u carskoj naredbi traženo da se novac upotrebi za narodne potrebe. U kasnijim zapisima se hilandarski kaluđeri među Srbima u Austro-Ugarskoj više ne spominju.
S. Kovač