FLORISTIČKA BOGATSTVA PETROVARADINSKE TVRĐAVE Gibraltar na Dunavu još malo pa kao jadranska citadela
Kako bi sačuvali florističko bogatstvo prostora na kom se nalazi Spomenik kulture Petrovaradinska tvrđava, a sa druge strane približili njen biljni pokrivač javnosti, stručnjaci sa Prirodno – matematičkog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu poslednje tri godine rade na projektima koje sufinansira Gradska uprava za zaštitu životne sredine.
Kako je za „Dnevnik” objasnio dr Goran Anačkov, redovni profesor na Departmanu za biologiju i ekologiju PMF-a, informacije koje su prikupljene u velikoj meri mogu da posluže i kao edukativan mehanizam za mlade.
– Što se tiče nauke, formirana je velika zbirka kod nas na Departmanu, u okviru našeg herbarijuma, koji već baštini veliku kolekciju biljaka sa Tvrđave. Od tog materijala napravljena je izuzetna baza podataka koja može da se pretražuje, a sadrži podatke za rad na elementima zaštite pojedinih biljaka, ili pak pojedinih tipova staništa. Tu su i vredni podaci o retkim vrstama koje se ipak nalaze na nepristupačnim stranama tvrđave i uglavnom su smeštene na bedemu prema Dunavu poput Vinca herbacea, a zabeležena je i mediteranska vrsta Haynaldia villosa, vrsta korišćena za genetski inžinjering i oplemenjivanje pšenice – rekao je Anačkov.
Pozicija tvrđave, odnosno njena lokacija na steni, vrlo je specifična, kaže Anačkov, i sa florističke strane veoma interesantna, s obzirom na to da su, naročito na južnim stranama, pronađeni elementi flore submediteranskog karaktera. A na pitanje da li su tome doprinele klimatske promene, profesor kaže da će one tek dobiti zamaha sa klimatskim promenama i da su one zapravo ostaci nekadašnje flore.
– Zastupljenost mediteranskih i submediteranskih biljaka u flori Srbije bila je 28 odsto, no do sada se i to malo izmenilo. Klimatske promene postoje ali ne smemo da zaboravimo da je i Zemlja kao planeta u svom ciklusu i ona konstantno prolazi kroz različlite vremenske etape, kako kroz istoriju, tako i sada. To što smo mi kao ljudi svojim nemarom i neodgovornim odnosom prema prirodi izazvali i ubrzali neke procese, to je druga dimenzija – ističe profesor Anačkov.
S obzirom na to da je u Srbiji cela Vojvodina, naročito područja oko urbanih celina, detektovana kao stanište sa najviše zastupljenih vrsta pristiglih migracijom (alohtona vegetacija), takva situacija je i na Petrovaradinskoj tvrđavi, priča naš sagovornik.
Prva ozbiljna studija flore Petrovaradinske tvrđave urađena je 1869. godine kada je Bartolomej Godra, inače oficir u vojsci koji je bio zadužen za konje, uradio floru na prostoru na kom se nalazi Petrovaradinska tvrđava i ceo Gradić. Kasnije, sedamdesetih go- dina je rađen set istraživanja, naročito za vreme dok su se na tvrđavi realizovale studije biologije, u Zavodu za biologiju Univer- ziteta u Novom Sadu. U to vreme je zabeležen i značajan broj pridošlica, kao unešenih alohtonih vrsta, koje su značajno izmenile florističku sliku prostora – priča profesor.
Profesor Goran Anačkov spomenuo je i to da se projekat realizuje, osim u saradnji sa Gradskom upravom za zaštitu životne sredine, i sa Pokretom gorana Vojvodine, kroz tradicionalne kampove koje realizuje ta ekološka organizacija. U Karlovcima postoji stara herbarska zbirka Andreasa Volnog s kraja 18. veka i nalazi se u Karlovačkoj gimnaziji, a o njemu brine kustos dr Milica Rat sa Prirodno -matematičkog fakulteta. To je najstariji herbarijum u Srbiji, u kom se nalaze i podaci o flori Petrovaradina. S tim u vezi, organizovan je kamp „Stopama starih botaničara”, u okviru kog se posećuju neki od lokaliteta na kojima su radili stari botaničari, a orijentisani su na Sremske Karlovce i ka Petrovaradinskoj tvrđavi.
U odnosu na 1869. godinu, procenat izmenjenosti flore je značajan. Nije on još prešao pola, teši nas Goran Anačkov, ali je znatno pojačano prisustvo tih unešenih vrsta. A to su bagrem, kiselo drvo, ambrozija, cigansko perje, različiti oblici američkih zvezdana...
– Na sreću, imamo delove prostora na kojima se nalazi tvrđava, a na kojima je očuvana prirodna flora i to je uglavnom sremska strana. Ne možemo mi očekivati da urbana celina, pogotovo sam plato tvrđave u koji je uređen, bude rezervoar prirodne flore. Nije ništa nemoguće naći, pa tako ni po neki redak primerak koji pokazuje povezanost recentne današnje flore sa nekadašnjom, prirodnijom vegetacijom. na tvrđavi se mogu naći različite vrste seduma, presličice, kao i različite vrste perunika i ptičjeg mleka roda Ornithogalum, kao i nekoliko vrsta divljih lukova. Prisutni su i stepska ljubičica, laksmanova ivica (Ajuga laxmannii ) i taj spisak je poprilično veliki. I nisu to neke ekstremno retke vrste, možete ih naći u Vojvodini na još nekim staništima, ali kada ih imate tu u gradskoj celini i to na mestu gde ljudska civilizacija deluje intenzivno vekovima, onda je to zaista vredno pažnje – ponosno će Anačkov.
Sve informacije o istraživanjima florističkog bogatstva Petrovaradinske tvrđave objedinjene su u formu knjižica. Tako su nakon prvog projekta izdali katalog „Biljke Petrovaradinske tvrđave – Bedemi”, a sada će biti štampana druga knjižica pod nazivom „Biljke Petrovaradinske tvrđave – Stene ”.
Ivana Bakmaz